مشخصات پژوهش

عنوان	مدل سازی اثرات ناشی از خشکسالی بر نوسانات سطح آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت رفسنجان)
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	مدل GMS، مدل ARIMA، خشکسالی هواشناسی ، افت آب زیرزمینی، دشت رفسنجان
چکیده	دشت رفسنجان در 95 کیلومتری شمال غربی کرمان واقع شده است. این دشت به علت کشت وسیع پسته یکی از اقتصادی ترین دشت های کشور محسوب می شود و مصرف آب کشاورزی آن بالاست. از آنجایی که این دشت دارای آب و هوای خشک است و در حاشیه کویر واقع شده، فاقد رودخانه دایمی و منابع آب سطحی می باشد، آب این دشت از منابع آب زیرزمینی تامین می شود. از طرفی خشکسالی در سالهای اخیر منجر به تغییرات قابل توجه بر بخشهای مختلف اکوسیستم بویژه منابع آب شده است. آگاهی از فرآیندهای خشکسالی، مهم و ضروری است تا با ارائه راهکارها و روشهای مدیریتی مناسب، از شدت این پدیده کاست و از گسترش آن جلوگیری به عمل آورد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به مدل سازی اثرات ناشی از خشکسالی بر نوسانات آب زیرزمینی در دشت رفسنجان پرداخته شد. بارش آینده با استفاده از مدل ARIMA در نرم افزار EViews9 برای دوره 1402-1396 پیش بینی گردید، سپس افت آب زیرزمینی نیز با استفاده از مدل آب زیرزمینی GMS در دوره پایه و نتایج حاصل از مدل ARIMA برای دوره آتی شبیه سازی گردید. همچنین شاخص بارش استاندارد شده در ایستگاه سینوپتیک رفسنجان و شاخص آب زیرزمینی دشت در مقیاس زمانی 12 ماهه طی بازه زمانی 1402-1382 بررسی گردید. شبیه سازی افت آب زیرزمینی نیز نشان داد که در تمامی منطقه افت سطح آب زیرزمینی در دوره آتی نسبت به دوره پایه رخ داده و بیشترین میزان افت آب زیرزمینی در بخشهای جنوب غرب دشت صورت گرفته است و سالیانه تقریبا 130 میلیون مترمکعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی صورت می گیرد. همچنین نتایج حاصل از همبستگی هر دو نوع خشکسالی هواشناسی و خشکسالی آب زیرزمینی در دشت رفسنجان حاکی از آن بود که خشکسالی هواشناسی (اقلیمی) خود را به صورت مکرر با نوسان تقریبا سینوسی نشان داده، ولی خشکسالی آب زیرزمینی روندی کاهشی داشته و با گذشت زمان این کاهش شدیدتر شده است. در حالت کلی آب زیرزمینی در ابتدای دوره بیشترین مقدار (سطح بالا) و در اواخر دوره آماری کمترین مقدار ( پایین ترین سطح) داشته است. در بررسی تاثیر خشکسالی هواشناسی بر آب زیرزمینی با استفاده از همبستگی آماری با وجود عدم معنی دار بودن رابطه بین این دو پارامتر از لحاظ مقداری اعداد نسبتا کم بوده (حداکثر ضریب همبستگی برابر 174/0) است. از این همبستگی می توان چنین گفت که آب زیرزمینی علاوه بر خشکسالی هواشناسی، تحت تاثیر عوامل دیگری قرار گرفته که نقش این عوامل بیشتر از خشکسالی است. پس از مدل سازی سطح آب زیرزمینی برای دوره پایه، پیش بینی بارندگی حاصل از مدل ARIMA با فرض ثابت بودن میزان بهره برداری از آبخوان، بر مدل آب زیرزمینی اعمال گردید. نتایج نشان داد که کسری حجم آبخوان به میزان 06/8960 میلیون متر مکعب در سال پایانی مدل سازی (سال 1402) کاهش یافته است. هیدروگراف آبخوان دشت رفسنجان از سال 1382 تا سال 1402 ترسیم گردید که با توجه به این نمودار و شرایط خشکسالی حاصل از پیش بینی مدل ARIMA می توان اذعان نمود که سالانه به طور متوسط 1 متر افت آبخوان در این دشت رخ می دهد.
پژوهشگران	محمد علی جمالی زاده (دانشجو)، ام البنین بذرافشان (استاد راهنما)، رسول مهدوی (استاد راهنما)، علی آذره (استاد مشاور)، الهام رفیعی ساردوئی (استاد مشاور)