|
عنوان
|
پراکندگی، کارکرد و الگوی حاکم بر سازه و تزیین آثار سلجوقیان در برخوار اصفهان
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژهها
|
معماری سلجوقی، اصفهان، برخوار، مساجد سلجوقی،
کاروانسراهای سلجوقی.
|
|
چکیده
|
سؤال اصلی مقاله این است که الگوی پراکندگی، ساخت و تزیین بناهای دوران
سلجوقی چگونه است؟ بدین منظور، داده های اولیه با روش میدانی و کتابخانه ای
گردآوری و طبقه بندی شده و شهرها، روستاها و شواهد معماری برخوار در
دوره ی سلجوقیان معرفی شده است. سپس عناصر معماری و کارکرد آثار با
مطالعه نقشه ی بناها معرفی شده و بر پایه ی مقایسه ای تطبیقی، الگوی حاکم بر
ساخت و تزیین آنها تبیین شده است . پس از آن، با استفاده از نظریه ی مکان
مرکزی کریستالر، سکونت گاه های مرکزی و اقماری دشت برخوار شناسایی و
نحوه اثرگذاری و اثرپذیری مراکز سکونتی این دوره بر یکدیگر، مطالعه و
مکان های مرکزی و اقماری معرفی شده است.
از مهم ترین دستاوردها و نتایج مقاله، وجود الگوی مشخص در ساخت
کاروانسراها و مساجد سلجوقی برخوار است . به عبارت بهتر، الگوی ساخت
کاروانسراهای برخوار استفاده ا ز نقشه ی منظم، متقارن و از قبل تعیین شده،
شکل یابی بر محور مخالف با وزش بادهای مخرّب شرقی، شمالی و غربی (محور
مورب)، پلان چهارایوانی، قرارگیری اتاق های سکونت مسافران در چهار طرف
حیاط، استفاده از سنگ لاشه به عنوان مصالح اصلی، استفاده از گل و گچ به
عنوان ملا ت و اندود و عدم وجود تزیینات در کاروانسراها را نشان می دهد.
همچنین الگوی مشترک مساجد سلجوقی برخوار شامل گنبدخان ه ی کاملاً همسان
و هم اندازه، فرم اولیه ی یک ایوانی، تک مناره ی شاخص با تزیینات آجرکاری با
نقوش لوزی شکل به شیوه هشت و گیر، تزیینات آجرکاری، توپ ی های گچی
ته آجری و آجرلعابدار در گنبدخانه ها، کتیب ههای کوفی ساده و کوتاه، تزیین آجر
پیش بر با نقوش گره چینی شش بند و شمسه و ترنج است . همچنین از دیگر نتایج
این پژوهش، شناسایی مکان های مرکزی و اقماری در دشت برخوار است.
|
|
پژوهشگران
|
سعید امیرحاجلو (نفر اول)، جواد نیستانی (نفر دوم)
|