مشخصات پژوهش

عنوان	رشد تجارت جهانی پنبه و تاثیر آن در تغییر الگوی کشت روستاهای یزد در دوره ناصرالدین شاه
نوع پژوهش	مقاله ارائه شده
کلیدواژه‌ها	پنبه، تجارت جهانی، قاجار، یزد، روستا
چکیده	در دوره ناصرالدین شاه قاجار، رشد تجارت جهانی پنبه نقش مهمی در تغییر الگوی کشت در مناطق روستایی ایران، به ویژه روستاهای یزد، ایفا کرد. تقاضای رو به افزایش پنبه در بازارهای جهانی، این محصول را به کالایی استراتژیک تبدیل کرد که بر سیاست ها و الگوهای اقتصادی محلی تأثیر گذاشت. در این دوران، کشاورزان به تدریج زمین های خود را از محصولات سنتی به کشت پنبه اختصاص دادند تا از منافع اقتصادی آن بهره مند شوند. این تغییر کاربری زمین ها، علاوه بر تحولات اقتصادی، باعث دگرگونی در شیوه های معیشتی و مناسبات اجتماعی روستاهای یزد شد. پنبه که پیش تر محصولی بومی و با تولید محدود بود، به تدریج به کالایی پرمنفعت تبدیل شد که توانست جایگزین بسیاری از محصولات کشاورزی سنتی در روستاهای یزد شود. یکی از نتایج مهم این تحول، شکل گیری و گسترش تجارتخانه ها به عنوان نهادهای نوظهور اقتصادی بود. این تجارتخانه ها که توسط بازرگانان محلی و گاه با مشارکت تجار خارجی تأسیس می شدند، نقشی کلیدی در سازمان دهی تولید، خرید و صادرات پنبه ایفا کردند. تجارتخانه ها نه تنها به مدیریت جریان کالا بین مناطق روستایی یزد و بازارهای داخلی و خارجی کمک کردند، بلکه با فراهم کردن سرمایه گذاری، ابزارهای مالی و ارتباطات بین المللی، زیرساخت های اقتصادی جدیدی را در ایران پایه ریزی کردند. ایجاد و رشد تجارتخانه جمشیدیان و جهانیان یزد به واسطه خرید و فروش پنبه، نمونه ای از این تاثیرات بود. این مقاله به بررسی عوامل موثر بر رشد تجارت جهانی پنبه، تأثیرات اقتصادی و اجتماعی این تحول بر روستاهای یزد، و پیامدهای بلندمدت آن بر ساختار کشاورزی و معیشت محلی در این منطقه می پردازد.
پژوهشگران	مهدی وزینی افضل (نفر اول)