محسن شرافتمندراد

با توجه به وضعیت محیطی سخت در مناطق خشک و نیمه خشک کشور، بررسی عوامل مؤثر بر پوشش گیاهی این مناطق ضروری است. این مطالعه به بررسی اثر برخی خصوصیات خاک (شامل بافت، وزن مخصوص ظاهری، رطوبت، مادۀ آلی، کربن، ازت، پتاسیم، آهک، سدیم، هدایت الکتریکی و اسیدیته) بر درصد تاج پوشش گونۀ زرد تاغ (Haloxylon persicum) در منطقۀ یانسی در شمال گناباد می پردازد. پس از بازدید صحرایی، دو منطقه شامل توده های تاغ طبیعی و تاغ دست کاشت در مجاورت یکدیگر انتخاب شد. در هر منطقه، نمونه برداری به روش تلفیقی ترانسکت و دایره ای انجام شد. ابتدا روی هر ترانسکت به فاصلۀ هر 10 متر پلات گذاری انجام شد و در هر پلات، درصد تاج پوشش در هر پلات اندازه گیری گردید. همچنین در هر پلات، یک پروفیل خاک به عمق 50 سانتی متر حفر و از دو عمق 10-0 سانتی متر و 50-10 سانتی متر نمونه برداری انجام گرفت. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه بافت، وزن خصوص ظاهری، رطوبت، مادۀ آلی، کربن، ازت، پتاسیم، آهک، سدیم، هدایت الکتریکی و اسیدیته اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که بین درصد تاج پوشش گونۀ تاغ و برخی خصوصیات خاک ارتباط ویژه ای وجود دارد، به طوری که که در تاغزارهای دست کاشت افزایش درصد تاج پوشش همبستگی مثبت با افزایش سدیم، شوری، پتاسیم، نیتروژن، مادۀ آلی (در سطح خاک) و کاهش رطوبت دارد. در تاغزارهای طبیعی با افزایش درصد تاج پوشش متغیرهای رطوبت، سیلت، نیتروژن، رس، کربن و مادۀ آلی افزایش و متغیرهای سدیم، پتاسیم، شوری و شن کاهش می یابد. همچنین بین افزایش مقدار آهک، اسیدیته و وزن مخصوص با درصد تاج پوشش گونۀ تاغ ارتباط معنی داری یافت نشد. بنابراین می توان بیان کرد که افزایش تاج پوشش زرد تاغ اثرات متفاوتی بر خاک دو منطقۀ دست کاشت و طبیعی دارد که اثرات منفی تاغزارهای دست کاشت را می توان به تراکم بالای کاشت نسبت داد.