محسن شرافتمندراد

کمبود بارندگی و تغییر پذیری زیاد زمانی و مکانی آن، یکی از مشکلات احیای پوشش گیاهی در کشور است. با این وجود روش های گوناگون ذخیره ریزش های جوی می­توانند با افزایش رطوبت خاک، نقش موثری داشته ­باشند. پژوهش حاضر به بررسی تغییرات ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در نتیجة اجرای دو روش پخش سیلاب و هلالی آبگیر در مراتع خشک استان هرمزگان می­پردازد. تعداد 45 نمونه خاک از سه منطقه شاهد، هلالی آبگیر و پخش سیلاب برداشت شد و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در آزمایشگاه اندازه گیری شد. مقایسه میانگین ویژگی های خاک با آزمون تجزیه واریانس یکطرفه انجام شد. برای بررسی عملکرد دو روش ذخیره بارش در مقایسه با شاهد بر ویژگی های خاک و عملکرد کل هر یک از شاخص نرخ تغییر استفاده شد. با استفاده از تحلیل همبستگی پیرسون، روابط هم­افزایی و مبادله بین ویژگی های خاک بررسی شد. یافته­ها نشان داد که به ­جز هدایت الکتریکی، اسیدیته و ارزش خنثی سازی کل، منطقه ذخیره نزولات روی دیگر ویژگی های خاک تاثیر معنی­داری داشت (05/0 p <). عملکرد ویژگی های هدایت الکتریکی، اسیدیته، ارزش خنثی سازی کل، کلسیم، منیزیم، نیتروژن و شن منفی بود و دیگر ویژگی ها دارای عملکرد مثبت بودند. عملکرد کل ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در منطقه هلالی به ترتیب 31% و 11% و در منطقه پخش سیلاب به ترتیب 52% و 25% بود. شن با اغلب ویژگی های شیمیایی خاک رابطة مبادله و معنی­داری داشت (05/0 p <). بیشترین ارتباط مبادله بین شن و سیلت مشاهده شد (01/0 p <،99/0- R2=) . بیشترین هم­افزایی نیز بین سیلت و فسفر (01/0p < ،87/0+ R2=) و سپس فسفر و کربن آلی (01/0p < ،72/0+ R2=) خاک وجود داشت. به­طورکلی، مقدار تأثیر مثبت عملیات پخش سیلاب بر ویژگی های خاک مراتع این منطقه خشک بیشتر از عملیات هلالی آبگیر بود.