علی شهدادی

تمدن تازه کشف شدۀ جیرفت واقع در حوزه فرهنگی هلیل رود، نشان از جایگاه ارزشمند تاریخی این بخش از فلات ایران در دوران آغاز تاریخی دارد. گل­نوشته­های به زبان میخیِ به دست آمده از جنوب بین النهرین (عراق امروزی)، از مکان­های متعددی مربوط به هزاره سوم و دوم پیش از میلاد نام می­برند که برخی از آنها در ایران جایابی شده ­اند. جای­نام[1] «مارهاشی» یک از این مکان­ هاست که هنوز بر سر محل امروزی آن نظرات فراوانی ارائه شده است. امروزه بیشتر پژوهشگران بر این باورند که جای­نام مارهاشی در حوزۀ تمدنی هلیل رود قرار داشته است. براساس گاه نگاری متون سومری، در زمان پادشاهان اکد و سلسلۀ سوم اور (سومر جدید) ارتباط تنگاتنگی میان این منطقه از ایران و جنوب بین النهرین وجود داشته است. در این مقاله به بررسی روابط تمدن جیرفت و بین النهرین پرداخته شده و ضمن بررسی محل جای­نام مارهاشی و تطبیق آن با تمدن جیرفت، براساس پژوهش­های جدید باستان شناسیِ صورت گرفته در جیرفت (محوطه ­های باستانی کنارصندل و ورامین)، به ریشه و وضعیت فرهنگی جنوب کرمان پیش از زمان ظهور نام مارهاشی در متون بین النهرینی نیز پرداخته ­شده است. این پژوهش نشان داد که پیش از ظهور نام مارهاشی در متون بین النهرین در قرن 23 پیش از میلاد، به مدت دست کم یک هزاره ارتباط تنگاتنگی میان دو منطقۀ جنوب کرمان و جنوب بین النهرین وجود داشته است که در متون بین النهرین بدان اشاره نشده و تنها مدارک باستان شناسی گواه این مدعاست.