محمد فاریابی

شورشدن آب یکی از مهم ترین دلایل تخریب کیفی آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک است. در این مطالعه منشاء و مکانیزم شوری آب زیرزمینی دشت فاریاب در جنوب شرق ایران بررسی شده است. به این منظور از نتایج حاصل از مطالعات ژئوفیزیک و آنالیز کیفی نمونه های آب زیرزمینی استفاده شده است. مطالعات ژئوفیزیک به روش ژئوالکتریک انجام شده و شامل 55 سونداژ الکتریکی است. 27 نمونه آب نیز برای بررسی وضعیت کیفی آب زیرزمینی از چاه های بهره برداری جمع آوری شده است. برای بررسی نتایج حاصل از مطالعات ژئوالکتریک از نقشه مقاومت ویژه و پروفیل های ژئوالکتریک استفاده شده است. نتایج حاصل از آنالیز شیمیایی نمونه های آب نیز با استفاده از نقشه های پراکندگی مکانی پارامترهای کیفی، نمودار های دومتغیره و سری های زمانی تغییرات شوری آب بررسی و تحلیل شده اند. بر اساس نتایج حاصله، کم ترین مقاومت الکتریکی (کم تر از 10 اهم متر) در بخش مرکزی دشت ثبت شده است. بیش ترین مقدار هدایت الکتریکی و یون های سولفات و کلراید نیز در نمونه های آب همین بخش مشاهده می شود. میزان هدایت الکتریکی آب زیرزمینی در مرکز دشت فاریاب به 64000 میکروموهس بر سانتی متر می رسد. نتایج این تحقیق نشان داد که منشاء شوری آب زیرزمینی، زون آب شور ایجاد شده در رسوبات ریزدانه نمکی و گچی مرکز دشت است. پمپاژ بیش از حد آب زیرزمینی باعث حرکت آب شور از بخش مرکزی دشت به سمت چاه های بهره برداری شده است. بیش ترین میزان اختلاط آب شور و شیرین در نمونه هایی رخ داده که در حاشیه زون آب شور قرار گرفته اند. نفوذ آب شور باعث غنی شدگی یون های منیزیوم، سدیم و سولفات در نمونه های آب زیرزمینی شده است.