حسین میغانی

سابقه و هدف با شناسایی بانک بذر علف های هرز می توان به ترکیب و تراکم گونه ای بانک بذر و فلور علف های هرز در طول فصل زراعی پی برد و در انتخاب بهترین زمان و روش مناسب جهت مبارزه موثر بذور علف های هرز موجود در خاک دقت لازم را داشت. از آنجایی که کشت ممتد یک گیاه در زمین زراعی باعث افزایش بانک بذر علف های هرز می گردد لذا به منظور وصف جوامع گیاهی سطح زمین و ارزیابی هر گونه تغییرات در آن ها نیاز به شناخت و بررسی بانک بذر خاک می باشد در واقع با شناخت بانک بذر می توان به کنترل علف های هرز آینده در مزرعه کمک نمود و از طریق آن روی عملیات مدیریتی بهتر تمرکز کرد. مواد و روش نمونه برداری بانک بذر علف های هرز از دو عمق 20-0 و 40-20 سانتی متری خاک به روش سیستماتیک تصادفی صورت گرفت. تراکم و تنوع بانک بذر علف های هرز به روش جوانه زنی در شرایط گلخانه ای تعیین گردید. جامعه مورد مطالعه شامل نمونه های خاک از چهار نظام زراعی تک کشتی پیاز با تداوم های کمتر از سه سال (S1)، بین سه تا پنج سال (S2)، بین پنج تا هشت سال (S3) و بیشتر از هشت سال (S4)و نظام آیش طولانی مدت (F) بود. تجزیه واریانس داده های مربوط به شاخص های مختلف و مقایسه ی شاخص های مختلف تنوع و غنا در نظام های مختلف تک کشتی پیاز توسط آزمون LSD محاسبه گردید. نتایج و بحث در هر دو عمق20-0 و 40-20 سانتی متر بیش ترین تراکم مربوط به علف هرز آفتاب پرست بود. شمار کل بذور جوانه زده در شرایط گلخانه ای در نظام های تک کشتی پیاز و آیش در عمق 0 تا 20 حدود 4140 عدد بذر در متر مکعب خاک بود که در این عمق نظام های زراعی F و S4 به ترتیب با میانگین 221 و 1704 بذر در متر مکعب دارای کم ترین و بیش ترین تعداد علف هرز بودند و عمده بذور در این عمق مشاهده شد. در عمق 40-20 سانتی متر شمار 2049 عدد بذر در متر مکعب خاک مشاهده گردید. در این عمق نظام های زراعی S4 و F به ترتیب با میانگین 830 و 143 دارای بیشترین و کمترین تعداد علف هرز بودند. همچنین نتایج نشان داد تداوم های تک کشتی پیاز در هر دو عمق روی شاخص های تنوع و غنای گونه ای علف های هرز اثر معنی داری داشت و نظام های زراعی S4 و F به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین تنوع و غنا بودند. در واقع با افزایش تداوم تک کشتی پیاز تراکم علف های هرز افزایش یافت. نتیجه گیری از آنجایی که تراکم بذور علف های هرز در زمین های تحت کشت مداوم بیشتر از آیش است و نسبت بالاتری از بذور در لایه سطحی خاک تجمع می یابند لذا با اجرای تناوب مناسب می توان تراکم بذور را در بانک بذر کاهش داد. بنابراین توصیه می شود به جای کشت ممتد یک گیاه زراعی، از تناوب های زراعی با مجموعه متنوعی از گیاهان زمستانه و بهاره استفاده کرد که با افزایش تنوع، شرایط مناسبی برای کنترل بهتر و قطع سیکل زیستی علف های هرز فراهم می کند.