شاپور کوهستانی

دشت جیرفت با اقلیم خشک و نیمه خشک یکی از دشت هایی است که با افزایش برداشت چشمگیر آب زیرزمینی در سال های اخیر روبرو بوده است. در این مقاله برای یافتن اثرات بارندگی و شرایط اقلیمی بر نوسانات سطح آب زیرزمینی از داده های بارندگی 16 ایستگاه باران سنجی و تبخیرسنجی در طول دوره 95-1370 استفاده شد و با روش تیسن بندی و استفاده از داده های ماهواره Chirps مقدار متوسط بارندگی دشت محاسبه گردید. جهت بررسی تغییرات مکانی پارامترهای نیترات، آرسنیک، منگنز و کل مواد جامد محلول در آب زیرزمینی حوضه آبریز جیرفت، استفاده از روش های زمین آماری در طول دوره آماری 1398 موردبررسی و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور از اطلاعات مربوط به تجزیه وتحلیل 36 چاه کشاورزی و همچنین چاه هایی که برای شرب در روستاها استفاده می شود و همچنین نمونه شهری در سه تکرار بر اساس استاندارد نمونه برداری شد. روش های زمین آماری استفاده شده برای پهنه بندی پارامترهای کیفی شامل کریجینگ معمولی، کریجینگ ساده، توابع پایه شعاعی (RBF) و روش عکس فاصله (IDW) با توان های مختلف بود. نتایج همبستگی پیرسون بین بارش و سطح آب زیرزمینی نشان داد که دارای همبستگی 23/0 می باشد؛ اما برای یافتن اثرات خشک سالی و ترسالی بر سطح آب زیرزمینی، از شاخص بارندگی استانداردشده (SPI) استفاده شد. نتایج تحلیل ها به صورت سری زمانی متوالی نشان داد که، SPI با مقیاس زمانی بلندمدت 7 ماهه از همبستگی بیشتری (35/0) با هیدروگراف سطح آب زیرزمینی دشت برخوردار است. بررسی داده های هیدروگراف دشت جیرفت در دوره آماری 95-1381 نشان داد که در این مدت سطح آب زیرزمینی به اندازه 65/8 متر افت داشته و میزان متوسط افت سالانه 61/0 متر می باشد. همچنین نتایج نقشه های پهنه بندی به روش کریجینگ در دوره های زمانی 5 ساله نشان داد که افت سطح آب زیرزمینی در بخش های جنوبی و مرکزی دشت دارای افت بیشتری هستند.