الهام رفیعی ساردوئی

پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی یکی از مهم ترین روش های مدیریت بهره برداری از آب برای مقابله با کم آبی می باشد که با توجه به نیاز روز افزون کشور به آب، امری اجتناب ناپذیر است. اولین مرحله در راستای مدیریت منابع آب زیرزمینی، شناخت پتانسیل آب زیرزمینی است. تحلیل سلسله مراتبی (AHP)-فازی نیز به عنوان یک ابزار مهم در تصمیم گیری های مدیریت منابع طبیعی و به طور ویژه مدیریت منابع آب شناخته شده است. در این پژوهش به منظور شناسایی مناطق مستعد پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی دشت بم-نرماشیر از مدل AHP-فازی و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شد. معیار های مورد نظر از جمله بارندگی، دما، جهت جغرافیایی، شیب، کاربری اراضی، فاصله از رودخانه، پوشش گیاهی، از چاه و چشمه، فاصله از جاده، فاصله از گسل، فاصله از شهر و روستا، فاصله بافت خاک و قابلیت نفوذپذیری سازند برای تصمیم گیری انتخاب شدند و وزن هریک از آن ها با بهره گیری از مدل AHP محاسبه و اولویت بندی شدند. سپس لایه های مورد نظر فازی گردیده و نقشه های شاخص ها با استفاده از نرم افزار Arc GIS تهیه شد، پس از آن نقشه ی نهایی پتانسیل آب زیرزمینی آماده گردید. درنهایت برای اعتبارسنجی نقشة پتانسیل یابی آب های زیرزمینی در منطقه از منحنی ROC استفاده شد که نتیجة 79 این منحنی نیز، حاکی از دقت زیاد این روش در تهیة نقشة پتانسیل آب زیرزمینی در محدودة مطالعاتی است. همچنین نتایج نشان داد مناطق با زیرمعیارهای زمین شناسی بیشترین وزن 614/0 و اقلیمی کمترین وزن 117/0 را به خود اختصاص داده اند. مقدار ضریب سازگاری در این طرح 07/0 بدست آمد که مقداری کوچکتر از 1/0 می باشد، و نشان دهنده رعایت سازگاری در نظرات و قضاوت های تصمیم گیرندگان تحقیق است. در نهایت نتایج نشان داد که همچنین حدود 77/7 درصد از مساحت کل دشت معادل 54/755 کیلومترمربع مناسب جهت اجرای سامانه های پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی می باشد. همچنین 57/1، 71/31 و 98/58 درصد از اراضی دشت دارای استعداد خیلی ضعیف، ضعیف و متوسط برای پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی می باشند که با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش که حدود 7 درصد از این مناطق پتانسیل آب زیرزمینی را دارا می باشد و با توجه به خشک بودن این منطقه و فشار بیش از حد بر روی منابع آب زیرزمینی، لذا سناریوهای کاهش برداشت و راهکارهای لازم از قبیل تدابیری جهت اصلاح نظام آبیاری، روش هایی به منظور کاهش تبخیر و اصلاح نظام کشت، استحصال آب باران را استفاده نمود.