امان الله سلیمانی

به منظور تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت و رقم نخود، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ی پژوهشی دانشگاه جیرفت، در سال زراعی 1398- 1397 اجرا گردید. تاریخ کاشت در پنج سطح 21 مهر، 6 آبان، 21 آبان، 6 آذر و 21 آذر به عنوان فاکتور اصلی و ارقام نخود در پنج سطح عادل، منصور، آزاد، آرمان و هاشم به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت، بر تمامی صفات مورد مطالعه اثر معنی داری داشت. ارقام مورد بررسی نیز از نظر صفات ذکر شده با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. اثر متقابل تاریخ کاشت×رقم در صفات مورد بررسی به استثنای شاخص برداشت در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود، به نحوی که تمامی صفات مذکور در تمام ارقام مورد بررسی، تاریخ کاشت پنجم (21 آذر) نسبت به تاریخ کاشت اول، کاهش معنی داری داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین تعداد غلاف در بوته (1/89 و 4/98 دانه)، تعداد دانه در غلاف (2/90 و 99 عدد)، وزن صددانه (2/40 و 2/39 گرم) مربوط به تاریخ کاشت 21 مهر و ارقام منصور و آرمان بود. بیشترین وزن دانه در غلاف (09/27 گرم)، عملکرد دانه (1/1825 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیست توده (2/5464 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت 21 مهر و در رقم آرمان به دست آمد. بیشترین مقدار عملکرد پروتئین مربوط به رقم عادل در تاریخ کاشت چهارم (6 آذر) حاصل شد. تغییر در تاریخ کاشت باعث شد که مراحل نمو گیاه با تنشهای محیطی متفاوتی مواجه شده و در نتیجه متابولیسم و عملکرد گیاه آن تحت تأثیر قرار گیرد. در هر پنج تاریخ کاشت بیشترین درجه روز رشد مربوط به مرحله رشد رویشی بود. در تاریخ کاشت های مختلف بیشترین تجمع DMA، CGR و RGR به رقم آرمان تعلق داشت. به طور کلی با توجه به نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تاریخ کاشت×رقم بر صفات مورد بررسی تاریخ کاشت 21 مهرماه به عنوان بهترین تاریخ کاشت و رقم آرمان به دلایلی چون پتانسیل عملکرد بالاتر و برتری در اکثر ویژگی های رشد به عنوان رقم برتر در این تاریخ کاشت، برای منطقه جیرفت توصیه می شود.