امان الله سلیمانی

کلزا (Brassica napus L.) یکی از مهمترین دانه های روغنی دهه های اخیر به شمار می آید که علاوه بر تولید روغن خوراکی، کاربرد صنعتی نیز دارد. با توجه به مصرف سرانه روغن در کشور و وارداتی بودن قسمت اعظم روغن مورد نیاز، کشت و توسعه گیاهان روغنی ضروری می باشد. رشد و نمو و تولید گیاهان متأثر از عوامل ژنتیکی و زراعی است. انتخاب ارقام با پتانسیل ژنتیکی بالا و سازگاری مطلوب در هر منطقه و تعیین زمان دقیق کشت آن ها برای دستیابی به حداکثر بهره برداری از عوامل موثر بر رشد، از جمله مدیریت های ضروری جهت بهبود عملکرد گیاه می باشد. به منظور بررسی و تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت و رقم کلزا، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ی پژوهشی دانشگاه جیرفت در سال زراعی 1397-1396 اجرا شد. تاریخ های کاشت 10 آبان ، 24 آبان ، 8 آذر، 22 آذر، 6 دی و 20 دی به عنوان عامل اصلی و ارقام کلزا هایولا50، رقم آگامکس، رقم تراپر و رقم دلگان به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. صفات رویشی (ارتفاع بوته، قطر ساقه اصلی، تعداد ساقه فرعی، طول ساقه فرعی و وزن خشک بوته)، زایشی (تعداد غلاف در بوته، وزن غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن دانه در غلاف، طول غلاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت) و کیفی (درصد و عملکرد پروتئین و درصد و عملکرد روغن) ارقام کلزا، اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت، بر تمامی صفات مورد مطالعه اثر معنی داری (p<0.05) داشت. ارقام مورد بررسی نیز از نظر صفات ذکر شده به جز شاخص برداشت با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. اثر متقابل تاریخ کاشت×رقم در صفات مورد بررسی به استثنای وزن دانه در غلاف، طول غلاف و شاخص برداشت معنی دار بودند. بیشترین تعداد غلاف در بوته (44/52 عدد)، تعداد دانه در غلاف (96/30 عدد)، عملکرد دانه (3/1613 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد پروتئین (34/234 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (68/826 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تاریخ کاشت 8 آذر و رقم آگامکس بود. بیشترین وزن غلاف در بوته در تاریخ کاشت 10 آبان مربوط به رقم آگامکس (3/1 گرم) و در تاریخ کاشت 8 آذر مربوط به ارقام آگامکس (34/1 گرم) و تراپر (28/1 گرم) بود. بیشترین وزن هزاردانه در تاریخ کاشت10 آبان در رقم دلگان (58/3 گرم) و در تاریخ کاشت 8 آذر در رقم آگامکس