مهدی وزینی افضل

در طول جنگ جهانی اول، دولت عثمانی سعی کرد سیاستی فعال را در ایران پیش بگیرد. وظیفه اصلی دستگاه دیپلماسی عثمانی، ترغیب مقامات ایرانی به پیوستن به اتحاد نظامی با عثمانی، خنثیسازی نفوذ روسیه در آذربایجان و حمایت از اهداف نظامی عثمانی در افغانستان و هند بود. برای تحقق این اهداف، مصطفی عاصم بیگ دیپلمات برجسته ترک بهعنوان سفیر جدید در تهران معرفی شد. عاصم بیگ و همکارانش بر سیاست نرم و نفوذ در میان رهبران مشروطهخواه و طوایف غرب ایران تأکید داشتند. در مقابل، نظامیان عثمانی تحت رهبری رئوف بیگ، به دنبال پیادهسازی سیاست تهاجمی و استفاده از خشونت برای مقابله با تبلیغات متفقین بودند. این دو رویکرد متفاوت، چالشی اساسی میان دیپلماتها و نظامیان عثمانی در ایران ایجاد کرد و بهطور قابلتوجهی بر سیاستهای کالن عثمانی، ازجمله طرح اتحاد تأثیر گذاشت. باوجود تالشهای عاصم بیگ، ایران از پیوستن به اتحاد با عثمانی خودداری کرد، طرح »جهاد اکبر« در ایران به اهداف خود نرسید و تالشها برای ایجاد سیاستهای ضد روسی و انگلیسی در غرب و جنوب غرب ایران ناکام ماند.عاصم بیگ در مدت دو سال مأموریت خود در تهران، مکاتبات متعددی با مقامات عالیرتبه در استانبول و مقامهای نظامی و سیاسی عثمانی و آلمانی انجام داد. این مقاله بر آن است تا با بررسی اسناد بهجای مانده از عاصم بیگ در »آرشیو ترکیه«، از زاویه دید منابع عثمانی، چالشهای دیپلماتیک دولت عثمانی در ایران را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد