مهدی وزینی افضل

یکی از مهمترین مباحث پژوهشی پیرامون تحولات فرهنگی، سیاست های توسعه مدارس و تغییرات در آموزش است. پژوهش حاضر با بررسی دستاوردهای نوین دولت قاجار در امر توسعه مدارس قم، به این سوالات پاسخ می دهد که چرا دولت قاجار در عرصه فرهنگی و مدرسه سازی به قم نگاهی ویژه دارد؟ و آیا رابطه ای میان این دستاوردهای تربیتی با مشروعیت قاجارها وجود دارد؟ این تحقیق با توجه به منابع تحقیقی و کتابخانه ای و با روش توصیفی ــ تحلیلی نگاشته شده است و در پاسخ به سوالات فوق، به این نتایج رسیده است که قم شهری در مرکز ایران، به لحاظ موقعیت جغرافیایی و ارتباطی از اهمیت خاصی در طول تاریخ ایران برخوردار بوده است. این موقعیت در دوران قاجاریه به دلیل نزدیکی به پایتخت و قرار گرفتن در مسیر جنوب دوچندان گردید. این شهر به واسطه وجود تربت پاک حضرت معصومه در آن، می توانست به عنوان ابزاری جهت مشروعیت بخشی پادشاهان قاجار مورد توجه قرار گیرد. پادشاهان قاجار با توسعه حرم، رسیدگی به اوضاع عمرانی، فرهنگی و اقتصادی شهر، اهمیت دادن به علمای این شهر و در نهایت با قرار دادن قبور خود در این شهر، بیش از پیش سعی کردن از این مشروعیت دینی وسیاسی بهره برداری کنند. همچنین وورد اندیشه ترقی در دوره قاجار به ایران، باعث گردید رویکردهای جدیدی در حوزه تربیتی و آموزشی شکل بگیرد که مهمترین آن در حیطه آموزش در مدارس اتفاق افتاد.