مهدی وزینی افضل

مسیو آلبرت کاستگرخان، از اواسط دوران ناصرالدین شاه قاجار به منظور توسعه راه های شوسه، از اتریش وارد ایران شد. یکی از شاخصه های مدرنتیه دوره قاجار، مقوله راه و راه سازی است. روشنفکران قاجاری، از راه شوسه و راه آهن به عنوان ستون فقرات رشد اقتصادی کشور یاد می کردند و از راه سازی تحت عناوین «راه نجات» و «راه گلستان شدن کشور» نام می بردند و برای نیل به اهداف خود، اقداماتی را انجام دادند. یکی از این کارها، استخدام یک مهندس اتریشی به نام مسیو آلبرت کاستگر بود که در دوره ناصرالدین شاه قاجار به ایران دعوت شد و به ترتیب در دارالفنون، وزارت جنگ، وزارت فوائد عامه و وزارت امور خارجه مشغول به کار گردید. از او می توان به عنوان اولین مهندس راه سازی ایران در دوره قاجار نام برد زیرا اولین راه های شوسه ایران یعنی مسیرهای راه شمیران، راه تهران ــ کرمانشاه، راه تهران ــ مازندران و راه قوچان توسط او ایجاد شد و در دیگر مسیرها، به عنوان مشاور در خدمت دولت ایران بود. مسیو کاستگرخان، در طول اقامت خود در ایران که بین سالهای 1277 – 1307 هـ.ق، به طول انجامید، به نقاط مختلف ایران سفر کرد و گزارش هایی را تهیه کرد. کتاب حاضر، شامل معرفی کاستگرخان، گزارش او از سفرش به مازندران و بلوچستان، بررسی نسخه خطی او به نام «مشق نظام» و در نهایت بررسی اسناد مربوط به کاستگرخان در سازمان اسناد آرشیوی وزارت امور خارجه ایران و اسناد سازمان ملی ایران می باشد. ارزش این گزارش ها بدین جهت است که برای اولین بار حجم عمده سفرنامه ای از دوره قاجار، با نگاه تخصصی به جاده های کشور و وضعیت حمل و نقل در ایران دوره ناصری تالیف و تدوین شده است.