جواد طایی

تنش گرما به عنوان یکی از تنش های غیر زنده محیطی می تواندتاثیر نامطلوبی بر عملکرد غده و کیفیت سیب زمینی داشته باشد. با توجه به سطح زیر کشت قابل توجه این گیاه در استان کرمان خصوصا در مناطق جنوبی، این پژوهش به منظور تعیین توزیع مکانی و زمانی وقوع تنش گرما برای الگوهای مختلف کشت بهاره، پاییزه و زمستانه سیب زمینی در این منطقه انجام گرفته است. پایگاه داده های اقلیمی بر اساس دوره مشترک (2007-1989) آماری از پارامترهای میانگین دمای حداکثر و حداقل روزانه، سرعت باد، رطوبت نسبی و ساعات آفتابی تمام ایستگاه های همدیدی و اقلیم شناسی پوشش دهنده ی منطقه مورد مطالعه ایجاد گردید. شاخص های طول دوره رشد و احتمال وقوع تنش ها گرما با در نظر گرفتن آستانه دمایی 40 درجه سانتیگراد در طول دوره رشد محاسبه گردید. شروع، پایان و طول دوره رشد از طریق آستانه های دامنه بردباری سیب زمینی و بر اساس میانگین آمار بلند مدت اقلیمی تعیین شد. تحلیل های آماری شامل محاسبه روایط رگرسیونی با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفت.. نتایج نشان داد در الگوی کشت پاییزه، کهنوج با احتمال وقوع تنش بیش از 25 درصد دارای بیشترین ریسک بوده سپس جیرفت و بم به ترتیب با 18 و 3 درصد احتمال، ریسک کمتری را نشان داد. در الگوی کشت زمستانه ایستگاه کهنوج با احتمال وقوع بیش از 25 درصد دارای بیشترین ریسک بود که در ایستگاه های جیرفت و بم احتمال تنش به ترتیب تا 20 و 7 درصد کاهش می یابد. شدت ریسک تنش گرما برای الگوی کشت بهاره در ایستگاه هایی مانند رفسنجان و انار به بیش از 40 درصد هم می رسد. اما در مناطق مرتفع تر که این الگوی کشت رایج است، احتمال وقوع تنش گرما کمتر از 10درصد می باشد که اغلب در دهه های اول و دوم تیر ماه اتفاق می افتد. نتایج حاصل از تطابق وقوع تنش با مراحل فنولوژیک سیب زمینی نشان داد، تنش گرما برای الگوی بهاره در اوج مرحله غده زایی، برای الگوی پاییزه تنش در مرحله کاشت تا اوایل غده زایی و برای الگوی کشت زمستانه در مرحله حجیم شدن غده، اتفاق افتاده است. تطابق فنولوژی گیاه با زمان وقوع تنش گرما می تواند کاربرد زیادی در بهبود اقدامات به زراعی مانند تغذیه گیاه، تامین نیاز آبی و تعیین تاریخ کاشت مناسب در مقیاس یک منطقه داشته باشد.