حسین شکفته

مدیریت کود نیتروژن برای تولید اقتصادی گلرنگ از اولویت خاصی برخوردار است. افزایش کارآیی این عنصر علاوه بر افزایش سود اقتصادی، موجب کاهش آلودگی محیط زیست نیز می شود. لذا به منظور ارزیابی منابع مختلف کود نیتروژن و کود دامی بر شاخص های تنوع علف های هرز، کارآیی مصرف نیتروژن و برخی صفات کمی و کیفی در گلرنگ (Carthamus tinctorious L.) آزمایشی در سال زراعی 98-1397 در مزرعه پژوهشی دانشگاه جیرفت به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول شامل کود دامی در دو سطح (عدم مصرف (X1) و مصرف (X2)) و عامل دوم شامل منابع مختلف نیتروژن در شش سطح شاهد (Y1)، اوره با پوشش گوگرد (Y2)، نیترات آمونیوم (Y3)، نیتروکسین (Y4)، نانو نیتروژن (Y5) و کود اوره (Y6)) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که کود دامی، در صفات مورد بررسی به استثنای شاخص برداشت، کارآیی زراعی مصرف، کارآیی مصرف نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن، کارآیی بهره وری نیتروژن معنی دار بود، منابع مختلف کود نیتروژن نیز از نظر صفات ذکرشده به استثنای صفت شاخص برداشت نیتروژن، با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. برهمکنش تیمار کود دامی در منابع مختلف کود نیتروژن بر صفات زراعی گلرنگ معنی دار بود، به نحوی که بیشترین تعداد دانه در طبق (22/293 عدد)، وزن دانه در طبق (15/18 گرم)، وزن صددانه (18/7 گرم)، عملکرد گل (22/293 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (4/2840 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد روغن (1/972 کیلوگرم)، عملکرد پروتئین (7/711 کیلوگرم در هکتار)، محتوی نیتروژن بوته (6/4121 گرم در مترمربع) و کارآیی جذب نیتروژن (81/0) در تیمار کود دامی +کود نیتروکسین (X2Y4) به دست آمد. بیشترین میزان عملکرد زیست توده (5/7166 و 6/7043 کیلوگرم درهکتار)، درصد نیتروژن زیست توده (05/1 و 88/0)، نیترون کل بوته (05/5 و 46/4) در تیمارهای کود دامی + کود نیتروکسین (X2Y4) و کود دامی + کود نانونیتروژن (X2Y5) و کارآیی زراعی (07/2231، 5/2464 و 1/2193) در تیمارهای کود دامی + کود نیترات آمونیوم (X2Y3)، کود دامی + کود نیتروکسین (X2Y4) و کود دامی + کود نانونیتروژن (X2Y5) به دست آمد. منابع مختلف کود نیتروژن، تأثیر معنی داری بر زیست توده علف های هرز شبدر، اویارسلام، پنیرک و سایر علف های هرز طی سه مرحله نمونه برداری داشت. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، بیشترین زیست توده علف هرز شبدر در مرحله اول در تیمار مصرف کود دامی به همراه کودهای شیمیایی اوره (04/17 گرم) و کمترین زیست توده در تیمار های عدم مصرف کود دامی در شاهد (47/6 گرم) و کود نانو نیتروژن (63/4 گرم) حاصل شد. میزان شاخص شانون و مارگالف در تیمار مصرف کود دامی و منابع کودی اوره و اوره با پوشش گوگرد نسبت به سایر تیمارها بالاتر بود و این روند تقریباً در کلیه مراحل نمونه برداری مشاهده شد. با توجه به نتایج، کاربرد کود دامی + کود نیتروکسین بیشترین عملکرد گلرنگ را تولید کرد. تأثیربه نظر می رسد کود بیولوژیک نیتروکسین از طریق تثبیت نیتروژن و تولید هورمونهای محرک رشد در افزایش عملکرد گلرنگ تأثیر مثبتی داشت. از این رو با هدف رویکرد به سمت کشاورزی پایدار می تواند جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی در تولید گیاهان به کار رود.