میثم شهسواری

محوطۀ باستانی تم گاوان در سمت شرق شهر جیرفت، در محل تلاقی دو شاخه از رود شور و چسبیده به جادۀ اصلی جیرفت ـ کهنوج واقع شده است. در سال 1398، کاوشی در این تپه با هدف لایه نگاری انجام شد. در این کاوش که با شیوۀ لوکوس صورت پذیرفت دو گمانه باز شد: گمانۀ A بر روی تپه و گمانۀ B در پایین آن و بر سطح زمین های اطراف – هر دو در سمت شمال تپه و در راستای یکدیگر. علت انتخاب تم گاوان برای کاوش چهار ویژگی مهم آن بود: الف) توالی ای که این تپه بر اساس شواهد سطحی ارائه می کرد ـ که از این نظر این تپه در حوزۀ هلیل کم نظیر است، ب) و تبعا در بر داشتن احتمالی مواد فرهنگی متعلق به اوایل دوران مس سنگی تا اوایل دوران تاریخی، ج) در بر داشتن دورۀ تاریخی، د) ماهیت و چیستی خود تپه. گمانۀ B با هدف شناسایی لایه های تپه کاوش شد، به گونه ای که ادامۀ گمانۀ A به شمار رفته و شواهدی تازه را نمایان کرد. اهمیت نکتۀ أخیر از آن روست که همۀ آثار گمانۀ B متعلق به دورۀ مس سنگی بوده، دوره های محطوط آباد تا علی آباد را دربرمی گیرد و تنوعی بی نظیر از سفال-های این دوران را ارائه می کند. به نظر می رسد که سراسر محوطۀ تم گاوان روی یک استقرار دورۀ مس سنگی واقع شده است. نتایج فصل نخست کاوش در این محوطه نشان داده که تم گاوان دست کم از اوایل هزارۀ چهارم پ.م. مورد سکونت قرار گرفته بوده است. همچنین بر اساس یافت شدن سفالهای مشابه کنار صندل شمالی، چنین به نظر می رسد که در هزارۀ دوم پ.م. نیز این تپه استفاده شده بوده است. سرانجام، وجود سازۀ عظیمی از هزارۀ اول پ.م. در بخش فوقانی تپه، نشان از اهمیت این مرکز در دوران تاریخی منطقه دارد. واژگان کلیدی: