صالح سنجری

امروزه آلودگی فلزات سنگین در خاک به مشکل بزرگی تبدیل شده که تجمع آن در گیاهان می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر زندگی حیوانات و انسان اثر گذار باشد. سرب، کادمیوم، مس و مولیبدن فلزات سمی هستند که با افزایش آلودگی های زیست محیطی، ورود آن ها به زنجیره غذایی به طور معنی داری افزایش می یابد. در خاک های آلوده به فلزات سنگین، استفاده از گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند، به عنوان یکی از روش های پاک سازی این خاک ها مطرح است. این روش را گیاه پالایی می نامند. که گیاه پالایی از روش های آلودگی زدایی نوین، درجا و مستقیم است که طی آن از گیاهان برای آلودگی زدایی خاک ها استفاده می شود. و از جمله راه- کارهای جدید، کاربرد مواد معدنی طبیعی است که به منظور بهبود و اصلاح خصوصیات خاک و در نتیجه محصولات کشاورزی، توصیه شده است. زئولیت ها دسته ای از این مواد معدنی هستند که از گروه کانی های آلومینوسیلکیاته آبدار می باشند. از جمله از فروان ترین نوع زئولیت طبیعی، کلینوپتیلولایت با فرمول ساختاری KNa2Ca2(Si29A17)O72,24H2o می باشد. که منابع عظیمی از آن در ایران وجود دارد زئولیت ها کانی هایی طبیعی بوده و کلینوپتیلولیت ها زئولیت های رایج برای اهداف کشاورزی است. طبیعت متخلخل این کانی ها باعث افزایش سطح ویژه و افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) آن ها می شود این روش در مقایسه با دیگر روش های پالایش، روشی پایدار، طبیعی، کم هزینه و قابل کاربرد در سطوح وسیع است. بدین منظور، در این تحقیق چهار سطح سرب (صفر،200، 400و 600 میلی گرم بر کیلوگرم خاک)، چهار سطح مس (صفر، 150، 300 و 600 میلی گرم بر کیلو گرم خاک)، و سه سطح زئولیت (صفر، 2%و4%) در به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. سپس پاسخ های گیاه مرغ پنجه ای به سمیت فلزات سرب و مس شامل غلظت و جذب عناصر سنگین سمی و وزن ماده خشک در شرایط گلخانه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که با افزایش سطوح سرب و مس در خاک، غلظت این عناصر سمی در اندام های گیاهی (ریشه و اندام هوایی) به طور معنی داری در سطح یک در صد افزایش یافت. و همچنین نتایج نشان داد با افزایش مصرف زئولیت، از غلطت مس و سرب در گیاه مرغ پنجه ای کاسته شد، و بیشترین کاهش غلظت مس و سرب در سطح (Z%4)بود به طوریکه در این سطح مصرفی عملکرد ماده خشک