صالح سنجری

تشکیل و تکامل خاک ها در مناطق خشک و نیمه خشک تحت تأثیر اقلیم و توپوگرافی می باشد. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر متقابل توپوگرافی و اقلیم بر ویژگی های فیزیکوشیمیایی، رده بندی، میکرومورفولوژی، کانی شناسی رسی و پذیرفتاری مغناطیسی خاک های واقع بر برش طولی سربیژن-جیرفت است. در این مطالعه تعداد هشت خاکرخ شاهد متأثر از اقلیم نیمه خشک سربیژن و اقلیم خشک جیرفت با اختلاف ارتفاع بیش از 2000 متر و به ترتیب با رژیم رطوبتی زریک و اریدیک، حفر، نمونه برداری و تشریح شد. نتایج نشان داد که کربن آلی و کربنات کلسیم معادل در منطقه سربیژن افزایش یافته، در حالیکه از میزان کربن آلی در منطقه جیرفت به شدت کاسته و بر میزان هدایت الکتریکی و درصد گچ افزوده شده است. این تغییر در خصوصیات خاک باعث تغییر در طبقه بندی خاک ها از اینسپتی سول و مالی سول به اریدی سول در رده بندی آمریکایی (به علت تغییر رژیم رطوبتی از زریک به اریدیک) و به ترتیب از کلسی سول، چرنوزم و رگوسول به جیپسی سول، رگوسول و سولونتز در طبقه بندی جهانی شده است. نتایج کانی شناسی رس نشان دهنده حضور متفاوت کانی های اسمکتیت، پالیگورسکیت، ایلیت، کلریت، ورمی کولیت و کلریت در این برش طولی می باشد. عدم حضور کانی های کلریت و پالیگورسکیت در منطقه سربیژن را می توان به تغییر شکل این کانی های به اسمکتیت و ورمی کولیت به دلیل به وجود شرایط هوادیدگی نسبت داد. از طرفی در اقلیم خشک جیرفت کانی پالیگورسکیت مشاهده شد، که دارای سه منشا خاکساز، توارثی و آواری است. مطالعات میکرومورفولوژی نشان دهنده تنوع و تفاوت در عوارض خاک ساخت با حرکت در برش طولی مناطق مورد مطالعه دارد. وجود پدوفیچر پوشش رس در منطقه سربیژن مربوط به اقلیم کنونی منطقه و در منطقه جیرفت مربوط به رطوبت قابل دسترس بیشتر در اقلیم گذشته است. تغییر رطوبت در دو منطقه مورد مطالعه با توجه به تغییر در هوادیدگی خاک ها و تفاوت در فرآیندهای خاکساز، باعث تغییر در پذیرفتاری مغناطیسی خاک ها شده است. نتایج این پژوهش، نمایانگر نقش اقلیم کنونی منطقه، اقلیم مرطوب گذشته و توپوگرافی بر تشکیل و تکامل خاک ها دارد.