صالح سنجری

به منظور حفظ و نگهداری حاصلخیزی و محصول دهی خاک برای داشتن کشاورزی پایدار و رفع نیازهای غذایی اصلی جمعیت در حال افزایش، آگاهی از تأثیر کاربری اراضی بر خصوصیات مختلف خاک ضروری می باشد. در این تحقیق اثر کاربری زراعی، باغ، مرتع و جنگل بر روی خواص فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی رسی خاک های منطقه جبالبارز-جیرفت مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام این تحقیق یک پروفیل شاهد در هر کاربری حفر گردید و خاک های تحت بررسی بر اساس رده-بندی آمریکایی (2022) طبقه بندی شدند. رژیم رطوبتی و حرارتی خاک های منطقه به ترتیب اریدیک و هایپرترمیک می‎باشد. نتایج تحقیق، حاکی از آن است که خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ها، به ویژه ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی در کاربری های مختلف متفاوت می‎باشد؛ به این معنی که تغییرات ظرفیت تبادل کاتیونی در کاربری مرتع و زراعی بیشتر از کاربری باغی و جنگل می باشد و از طرفی مقدار کربن آلی کاربری های زراعی و باغی به طور معمول، با افزایش عمق از سطح خاکرخ، کاهش می یابد، در حالی که کربن آلی در کاربری مرتع و جنگل تغییری نشان نمی دهد. در کاربری های متفاوت (به جزء کاربری مرتع) افق زیر سطحی آرجیلیک مشاهده شد. براساس نتایج حاصل، خاک های واقع در کاربری مرتع در رده انتی سولز و خاک های واقع بر سایر کاربری ها در رده اریدی سولز (زیر رده آرجیدز) رده بندی شدند. مطالعات کانی شناسی رسی با استفاده از پراش پرتو ایکس، نشان دهنده کانی های رسی کلریت، اسمکتیت، ایلیت و کائولینیت می باشد، با این تفاوت که در کاربری زراعی کانی کلریت مشاهده نشد. عدم وجود این کانی را می توان در سطح کاربری زراعی به تغییر شکل آن به کانی اسمکتیت نسبت داد. از طرفی کانی اسمکتیت در سطح کاربری زراعی به حدی زیاد است که پیک ایلیت را پوشانده است، که نشان از منشأ تغییر شکل یافته از کانی های ایلیت و کلریت می باشد. نتایج تحقیق، نمایان گر نقش کاربری اراضی در تغییرپذیری خصوصیات خاک های منطقه مطالعاتی دارد.