کرامت نژاد افضلی

دشت ساردوئیه و ارتفاعات پیرامون آن که در بخش شمال غربی شهرستان جیرفت قرار دارد بواسطه اقلیم مناسب دارای قابلیت های فراوانی در زمینه کشاورزی و دامداری است و از دیرباز مکان مناسب جهت جلب اجتماعات بشری بوده است. در تحقیق حاضر سعی شده با بررسی میدانی، اندازه گیری، عکاسی و مطالعات کتابخانه ای به شناخت الگوهای استقراری دوره اسلامی حوزه شمال جیرفت (ساردوئیه و دلفارد) و نقش عوامل طبیعی در شکل گیری این الگوها پرداخته شود. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و تحلیل ها به صورت استدلال استقرایی و تحلیل جغرافیایی صورت گرفته است. در این پژوهش اطلاعات به دست آمده از بررسی های باستان شناختی صورت گرفته در حوزه ساردوئیه مورد تجزیه و تحلیل و روابط بین آثار اسلامی و عوامل محیطی هر یک از آن ها، با استفاده از نرم افزار GIS(سیستم اطلاعات جغرافیایی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتیجه حاصل از این کار نشان می دهد که این استقرارها و آثار تحت تاثیر عوامل جغرافیایی قرار گرفته اند به گونه ای که عوامل محیطی از جمله ارتفاع از سطح دریا، نزدیکی به منابع آبی، فاصله از راه های ارتباطی و نوع کاربری اراضی نقش مهمی را در شکل گیری این محوطه ها داشته اند. وجود رودخانه های کوچک فصلی، رشته کوه های بلند صعب العبور، پناهگاه های امن و آب و هوای مساعد از مهمترین عوامل موثر در شکل گیری نوع الگوی اسقراری محوطه های اسلامی این حوزه بوده است. در مجموع الگوی غالب استقرار در منطقه ساردوئیه در دوران اسلامی از نوع الگوی خوشه ای است و استقرارهای انسانی، ارتباط نزدیکی با عوامل طبیعی دارند. با توجه به شواهد موجود از جمله موقعیت مکانی، وسعت، میزان و تراکم آثار سطحی می توان این محوطه ها را به استقرارهای موقت یا کوچروی نسبت داد.جمعیت غالب نواحی شمالی جیرفت را جمعیت هایی با اقتصاد متکی بر دامداری یا دامدار-کشاورز تشکیل می داده اند که این شیوه معیشت تا به امروز در منطقه دیده می شود. درصدی از جمعیت با شیوه معیشت کوچرو منطقه طی سال های اخیر تبدیل به جمعیت روستانشین و یا خوش نشین شده اند که تابستان را در حوضه شمالی جیرفت (ساردوئیه و دلفارد) و زمستان را در دشت جیرفت به سر می برند. همچنین نوع معیشت و اقتصاد غالب در این منطقه، مبتنی بر اقتصاد کوچروی بوده است.