محمد نادریان فر

دشت نیشابور با اقلیم خشک و نیمه خشک یکی از دشتهایی است که با افزایش برداشت چشمگیر آب زیرزمینی در سالهای اخیر روبرو بوده است به طوری که در 5 سال اخیر بیش از 4 متر افت داشته است. درنتیجه نقش عوامل مدیریتی در این دشت حائز اهمیت می باشد. در این مقاله برای یافتن اثرات بارندگی و شرایط اقلیمی بر روی نوسانات سطح آب زیرزمینی از داده های بارندگی 22 ایستگاه بارن سنجی و تبخیرسنجی در طول دوره 85-1352 استفاده شد و با روش عکس فاصله (IDW) مقدار متوسط بارندگی دشت محاسبه گردید. با توجه به آزمونهای من-کندال، والدولفوویتز و کمترین مربعات مشخص شد که شیب سطح آب زیرزمینی دشت در دوره 1385-1372 دارای روند منفی است و در سطح 5 درصد معنی دار می باشد، به همین دلیل برای یافتن همبستگی بارندگی ها بر روی سطح آب زیرزمینی دشت ابتدا روند از سطح آب زیرزمینی به روش تفاضل گیری و برون یابی منحنی روند حذف گردید. نتایج همبستگی پیرسون بین بارش و سطح آب زیرزمینی نشان داد که بارندگی ها با یک تاخیر 10 ماهه (539/0R=) بیشترین تاثیر را روی سطح آب زیرزمینی دشت خواهد داشت. اما برای یافتن اثرات خشکسالی و ترسالی روی سطح آب زیرزمینی از شاخص بارندگی استاندارد شده (SPI) استفاده شد. نتایج تحلیل ها به صورت سری زمانی متوالی نشان داد که، SPI با مقیاس زمانی بلند مدت 42 ماهه از همبستگی بیشتری (519/0R2=) با سطح آب زیرزمینی دشت برخوردار است. همچنین نتایج تحلیل های فصلی سطح آب زیرزمینی و شاخص SPI در گام های زمانی و تاخیر های مختلف نشان داد که بارندگی های زمستان با SPI با مقیاس زمانی 30 ماهه و در 4 فصل تاخیر بیشترین تاثیر (62/0R2=) روی سطح آب زیرزمینی خواهند داشت.