محمدرضا مددی

امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت دنیا، توسعه صنعتی جوامع و محدودیت منابع آبی، اهمیت استفاده پایدار (بلندمدت) از سدها با حفظ ظرفیت ذخیره آن ها از طریق کنترل رسوب گذاری، بیش از پیش احساس می گردد. این مهم، در مناطق خشک و نیمه خشک نیاز به توجه بیشتری دارد چرا که در این مناطق نرخ فرسایش از سطح حوضه ها به طور قابل توجهی بالاتر بوده و باعث می شود مخازن سدهایی که در این مناطق احداث می شوند در زمان کوتاهی با مشکلات متعدد رسوبی مواجه شوند. رسوب گذاری مخازن سدها علاوه بر کاهش حجم ذخیره مفید مخزن می تواند پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم متعددی را در بالادست، پایین دست و محل سد به همراه داشته باشد و مشکلات زیادی را برای تامین آب، محیط زیست، اقتصاد و امنیت غذایی جامعه ایجاد کند. در مقاله حاضر به بررسی نرخ کاهش حجم ذخیره مخازن سدهای ایران و جهان در اثر رسوب گذاری پرداخته و با بررسی تجارب سدسازی در کشورهای پیشرو، روش های مرسوم و نوین کنترل رسوبگذاری مخازن ارائه می شود. تاکید ویژه ای بر روش های مبتنی بر تخلیه هیدرولیکی رسوبات و به طور خاص تکنیک فلاشینگ صورت می گیرد و امکان سنجی استفاده از این تکنیک با لحاظ معایب و مزایای آن مورد بررسی قرار می گیرد. در نهایت جدیدترین دستاوردهای محققین که به منظور افزایش راندمان تخلیه رسوب ارائه شده، بررسی گردیده و مورد بحث قرار می گیرد.