محمدرضا مددی

تبخیرتعرق(ET)، یکی از مهم ترین اجزای چرخه ی هیدرولوژی به شمار می رود. برآورد دقیق ET در شاخه های مختلف علوم همچون هیدرولوژی، مدیریت منابع آب، برنامه ریزی آبیاری و پیش بینی عملکرد محصول ضروری است. روش های زیادی به منظور برآورد ET پیشنهاد شده که شامل اندازه گیری مستقیم، روابط تجربی، مدل های یادگیری ماشین و رویکرد استفاده از داده های سنجش ازدور است. تاکنون مطالعات گسترده ای در رابطه با برآورد ET صورت پذیرفته، اما کمتر دیده شده تا تأثیر نوع اقلیم بر روی ET بررسی شود. در این مطالعه، سه رویکرد رابطه تجربی هارگریوز– سامانی، برنامه ریزی بیان ژن(GEP) و سنجش ازدور الگوریتم تعادل انرژی سطح زمین (SEBAL) به منظور برآورد ET در اقلیم های معتدل مرطوب (بابلسر)، گرم ومرطوب (بوشهر)، سرد و خشک (تبریز) و گرم و خشک (یزد) در ایران مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد عملکرد رابطه تجربی هارگریوز-سامانی در مقایسه با روش های دیگر در همه اقلیم ها ضعیف تر ولی قابل قبول بوده است. با این وجود این رابطه در اقلیم معتدل مرطوب با 950/0=R و mm/day713/0= RMSE نسبت به سایر اقلیم ها عملکرد بهتری داشت. در اقلیم معتدل مرطوب هر سه مدل کارایی تقریباً یکسانی داشتند و GEP با 965/0=R و mm/day 509/0=RMSE بهترین عملکرد را از خود نشان داد. SEBAL در اقلیم گرم و مرطوب با 984/0=R و mm/day 515/0=RMSE و همچنین در اقلیم سرد و خشک با 995/0= Rو mm/day 720/0=RMSE نسبت به دیگر مدل ها از عملکرد بالاتری برخوردار است. GEP با 979/0= Rو mm/day 634/0=RMSE در اقلیم گرم وخشک بهترین عملکرد را نسبت به سایر مدل ها داشت. در مجموع از بین تمامی مدل ها، SEBAL توانسته برای تمام اقلیم ها با دقت خوبی ET را برآورد کند.