مهدی دهرامی

دستور زبان را می توان به اجمال دانشی دانست که به بررسی ساختمان زبان می پردازد و ساختار واژگان و پیوند میان آنها را در یک زنجیرۀ گفتاری توصیف می کند. اگرچه ادبیات و دستورزبان ارتباطی تنگاتنگ و دیرینه با هم دارند و متقدم ترین و متأخرترین دستور زبان ها نیز خالی از مثال هایی برگزیده از آثار ادبی نیست اما در این آثار، جنبه های زیباشناختی آنها مدنظر نبوده و تأکید بر آموزش قواعد رایج دستوری بوده نه کارکردهای هنری آن، به گونه ای که می توان به سهولت، شاهد مثال های ادبی را با هر جمله یا عبارتی از آثار غیرادبی جایگزین کرد. هریک از مقوله های دستوری می تواند کارکردهای زیباشناختی خاص خود را داشته باشد که از یک سو در حوزۀ خود و از سویی دیگر در بافت کلی شعر با مقوله های دیگر و حتی عوامل معنوی مانند عواطف و اندیشه های شاعر پیوند داشته باشد. بررسی ظرافت های دستور زبان با تأکید بر کارکردهای هنری آن در شعر، می تواند جلوه های تازه ای از قواعد دستوری و انعطاف پذیری زبان را نشان دهد. در این پژوهش سعی شده جایگاه مقوله های دستور زبان در ادبیت کلام نشان داده شود. از همین منظر دسته بندی ها و مباحث و مقوله هایی که دستورنویسان داشته اند با نگاهی هنری مورد بررسی قرار گرفته و دستور زبان شعر بررسی شده است. در فصل های مختلف این پژوهش نقش های هنری هر یک از مقوله دستوری در شکل گیری شعر و تاثیرگذاری آن به صورت مستقل مورد توجه واقع شده است.