شاپور کوهستانی

طی چند دهه اخیر، کشورهای در حال توسعه نواحی خشک و نیمه خشک، از جمله ایران با بحران آب روبرو شده اند. پیش بینی شده است که در بازه زمانی 2050 تا 2100 بسیاری از کشورهای کنونی که از فراوانی آب برخورداراند، با چالش های کمبود آب روبرو می شوند. از اینرو، اهمیت چاره اندیشی برای کشورهای در معرض این تهدید محرز شده است. ایران به طور جدی با چالش کمبود منابع آب درگیر است؛ این در حالی است که بخش کشاورزی در عین سهم بالا در مصرف منابع آب، بهره وری پایینی دارد. وزارت جهاد کشاورزی به منظور بهبود بهره وری آب همسو با حفظ امنیت غذایی، از سال 1368 اقدام به اجرای طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری کرده است. فعالیت های این طرح در تمامی استان ها در حال اجرا بوده و تا کنون حدود 30 درصد از اراضی کشاورزی آبی کشور تحت پوشش طرح قرار گرفته است. پژوهش حاضر، با هدف تحلیل راهبردی طرح مذکور در دشت جیرفت، به عنوان یکی از قطب های کشاورزی کشور، انجام شده است. تحلیل راهبردی فرآیندی نظام مند برای شناسایی فرصت ها، تهدیدها، قوت ها و ضعف ها به منظور تدوین تصمیمات بلندمدت و بهبود عملکرد طرح است. گردآوری داده ها در دو مرحله انجام شده است؛ نخست با مصاحبه ساختارمند با 217 کشاورز، عوامل درونی و بیرونی موثر بر توسعه سامانه های نوین آبیاری شناسایی شد. سپس، با تحلیل SWOT و ترسیم مسیر راهبردی به تعیین وضعیت موجود و شناسایی راهبردهای بهبود آن پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد که سیستم مدیریتی طرح فوق الاشاره دارای نقاط قوت برجسته ای است که به درستی از آن بهره مند نشده است. در این شرایط، انتخاب رویکرد راهبردی ظرفیت سازی برای بسترسازی استفاده از فرصت های محیطی سودمند تلقی می گردد.