حمید عزیزی

سلسله مراتب طبقاتی در زندگی شهری جامعه قرون متاخر ایران از جمله موارد مهمی است که در این میان، نه تنها متون تاریخی به نوع خاصی از افکار و رفتار در بین طبقات مختلف جامعه صحه می گذارند، بلکه به نظر می رسد می توان با استفاده از مواد فرهنگی بر جای مانده از آن دوران، تحلیل های جامع تری را درباره زندگی روزمره طبقات مختلف جامعه در سطح محله وشهر ارائه داد. بافت تاریخی شهر یزد به واسطه وجود محله ها و اماکن تاریخی موجود در آن که هنوز بخش های قابل توجهی از آن سالم باقی مانده است، نمونه موردی مناسبی برای مطالعات در حوزه باستان شناسی شهری و حتی زندگی روزمره افراد جامعه گذشته می باشد. بر این اساس در این پژوهش سعی شده تا تاثیر سلسه مراتب طبقاتی بر چیدمان فضاهای مختلف دورن محله ای یکی از محلات شهر یزد( گلچینان) ، با استفاده از جی ای اس ( تحلیل شبکه) و در قالب مطالعه دسترسی طبقات مختلف جامعه اعم از غنی و معمولی، به برخی از امکانات روزمره زندگی همچون مسجد، بازار و بازارچه، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فاکتورهای اقتصادی در سازماندهی فضایی محله نقش داشته، به گونه ای که علی رغم همجواری اعیان و افراد معمولی در کنار یکدیگر، تفاوت های قابل تاملی در دسترسی به برخی از امکانات روزمره درون محله ای وجود داشته است. به نظر می رسد این تفاوت ها تا حدود زیادی اعیان را در برتری فضایی و اجتماعی نسبت به افراد معمولی جامعه قرار داده بود. در عین حال به نظر می رسد، زندگی روزمره ساکنین و نوع رفتار آن ها در چهارچوب محله گلچینان، بر اساس سازماندهی فضایی این محله ، قابل توضیح و تحلیل می باشد.