محسن (اکبری زاده)بتلاب اکبرآبادی

نقش آب در شکل گیری بناهای زیستی و مقدس، انکار ناشدنی است. در کل، می توان معانی نمادین آب را در سه مضمون اصلی چشمه حیات، وسیله تزکیه و مرکز حیات دوباره خلاصه کرد. انسان برای اینکه بتواند این خاصیت های نشانه ای و نمادین آب را بفهماند و عینیت ببخشد، ناچار است از اصطلاحات و تعبیرات مکانی استفاده نماید. از این خاصیت، می توان با نام نظامِ مکان- گفتمانی یاد کرد. تعیین هر گونه کنش القایی و گفتمانی آب، به مکان وابسته است؛ به همین دلیل، معمولا در جوار آبهای مقدس، مکانها و بناهایی وجود دارد که برای فهم تقدس آب از آنها به عنوان نشانه بهره برده می شود. نشانگی یعنی این که بناهای دینی و مذهبی مجاور آبها، صرفاً دلالت زیستی ندارند، بلکه نوعی مکان القایی هستند که باوری خاص را تداعی می کنند. در حوزه تمدنی و فرهنگی هلیل رود، سازه ها و بناهایی در جوار آبهای خاص مثل آبگرمها یا چشمه های منحصر به فرد، وجود دارد که مردم در یک نگاه درزمانی و تاریخی آن را قدمگاه یا زیارتگاه فردی مقدس قلمداد می کنند. در این مقاله، تلاش می شود با روش توصیفی - تحلیلی و رویکردی نشانه شناختی، به این پرسش پاسخ داده شود که فرایند مکان-گفتمانی شدگی آبهای مقدس در حوزه فرهنگی هلیل رود چگونه است؟. نتایج این تحقیق نشان می دهد که این آبگرم ها و چشمه ها، به واسطه خاصیت دارویی و درمانی یا طبیعی، به مرور، تبدیل به مفهومی مقدس و فراطبیعی شده اند. وقتی ارتباط یک پدیده طبیعی، با دنیای ماورایی پذیرفته شود، چون این دنیای فراطبیعی نیاز به تجسد در ذهن باورمندان دارد، مفهوم مقدس یا دینی به صورت یک مکان و سازه آبی، در همان منطقه ایجاد می گردد.