مهدی وزینی افضل

صفویان با رسمی کردن تشیع در ایران تلاش بسیاری برای بسط و نهادینه کردن این مذهب در ایران انجام دادند. یکی از مهمترین اقدامات آنها، برپایی هرچه باشکوهتر مظاهر تشیع از جمله عزاداری ماه محرم و عاشورا در ایران بود. زیرا در تشیع یکی از مهمترین عناصر حیات دینی و مناسک جمعی، عزاداری ماه محرم است. در این میان سیاحان اروپایی که در عصر صفویه به ایران سفر کردند شاهد برپایی عزاداری ماه محرم در ایران بودند و توانستند به نحو احسنت این مظاهر و مناسک عزاداری را ثبت نمایند. ازجمله مهترین سیاحانی که در عصر شاه عباس ثانی به ایران سفر کرد سیاح اهل عثمانی اولیاء چلبی است. وی ضمن چهل سال سیاحت در دنیا سه بار نیز به ایران سفر کرد و دو بار عینا شاهد مراسم برپایی مراسم و مناسک ماه محرم و روز عاشورا در تبریز و درگزین همدان بود. این پژوهش که با روش کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی و تحلیل -تاریخی، گردآوی شده به دنبال پاسخ به این سوال است باتوجه به اینکه اولیاء یک مسلمان سنی و درعین حال نماینده یک رقیب سیاسی بود چه عکس العملی و تفاوتی در دیدگاه و اشارات وی درخصوص آداب و رسم و رسوم ماه محرم با دیگر سیّاحان غربی وجود داشته است؟ نتایج این تحقیق نشان داد که به غیر از قمه زنی که نخستین بار توسط اولیاء به صورت مبسوط بدان اشاره شده است تفاوت چندانی در اشارات وی در خصوص برگزاری اعمالی چون مقتل خوانی، شمایل گردانی، تعزیه خوانی و نذر و احسان با دیگر سیاحان وجود نداشته است.