مهدی وزینی افضل

ارزش های حاکم بر ساختار قدرت قبیله ای سلجوقیان، یکی از دلایل توفیق آنها در کسب قدرت سیاسی و نظامی بود اما این ترکان در مرحله تشکیل دولت اقتدارگرا و گذر از نظام ایلی به شاهنشاهی، نیازمند بازنگری جدی در سنت های استپی خود بودند. امری که منجر به تنش های مداوم میان نیروهای مرکزگرا و مرکزگریز شد. این چالش ها در قالب بحران های جانشینی و امر حق تقدم قدرت در میان سلسله مراتب خانوادگی قابل تحلیل است که منجر به زدو خوردهای پیوسته و تشکیل حکومت های محلی متعدد در نقاط مختلف امپراطوری سلجوقیان گردید. خاندان آل شمله خوزستان یکی از این نیروهای مرکزگریز بود که با حمایت دسته ای از ترکمانان افشار و با استفاده از نهاد اتابکی، از ضعف ساختاری سلجوقیان استفاده کردند و به مدت چهل سال در خوزستان، برخی نقاط عراق عجم و عراق عرب حکومتی اتابک نشین ایجاد نمودند. مقاله حاضر بر آن است با بررسی سیر تحولات تاریخی و سیاسی خاندان شمله، روند این شکل گیری و سقوط این سلسله محلی را مورد تحلیل و نقد قرار دهد.