مهدی وزینی افضل

ورود به مبحث مدرنیته و دیدگاه هریک از اقشار اجتماعی نسبت به آن، یک از چالش های جوامع سنتی به خصوص ایران دوره قاجار بود. راه و راه سازی یکی از شاخص های همین مدرنیته تلقی می شد و مواضع نسبت به انجام آن، بسیار ناهمگون و متضاد بود. از آنجایی که بحث راه سازی در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و مذهبی با گروه های مختلف اجتماعی سروکار داشت، تفکرات و اقدامات مثبت و منفی این گروه ها در قبال صنعت راه سازی از اهمیت برخوردار بود. بعضی از این قشرها برای ساخت راه در ایران علاقه نشان می دادند و برخی دیگر با ارائه دلایلی، آن را به نفع جامعه ایران نمی دانستند. در حقیقت منافع هر گروه اجتماعی، مشخص می کرد در یک منطقه راه ساخته شود و یا خیر. در بسیاری از موارد، نه تنها این گروه های اجتماعی با یکدیگر بر سر یک طرح راه سازی توافق نداشتند، بلکه در تضاد یکدیگر نیز بودند. در این مقاله، با توجه به نقش این گروه های اجتماعی، قصد بر آن است تا به ترتیب تاثیرگذاری هر یک از این قشرها، سیاست ها و اقدامات این گروه ها در ساخت راه تحلیل شود. نتایج تحقیق نشان می دهد بیشترین گروه مخالف راه سازی، سیاست مداران سنتی بودند که وجود راه را عاملی بر نفوذ نظامی قدرت های خارجی می دانستند و بیشترین گروه موافق را اصلاح گرایانی تشکیل می دادند که ساخت راه را سرآغاز توسعه و حرکت به سوی مدرنیته تلقی می کردند. در این بین بخش بزرگی از روحانیت، با ساخت راه موافق بودند زیرا آن را ابزاری برای توسعه و صدور تفکرات شیعی به نقاط دیگر جهان اسلام می دانستند.