جواد طایی

با توجه به اهمیت گیاه خار مریم از لحاظ دارویی، صنعتی و تجاری، بررسی متغیرهای تولید، تخمین تاریخ کاشت، پیش بینی عملکرد و تحلیل عوامل موثر آن به عنوان اولین و مهم ترین گام ضروری می باشد. به منظور ارزیابی اثر اکوتیپ و تعیین مناسبترین تاریخ کاشت بر اجزای عملکرد و عملکرد اقتصادی خارمریم آزمایش به صورت کرت خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1396-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه جیرفت اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش تاریخ های مختلف کشت شامل: 10 آبان، 10 آذر، 10 دی، 10 بهمن، 10 اسفند، 10 فروردین و اکوتیپ های خارمریم به عنوان فاکتور فرعی شامل: اکوتیپ کاشان، اکوتیپ ساری، اکوتیپ ملاثانی بود. برای تعیین مراحل فنولوژی گیاه، مراحل مختلف نمو تحت عنوان مرحله جوانه زنی، سبز شدن، رشد رویشی، گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیکی ثبت شد. نتایج نشان داد که اکوتیپ و تاریخ کاشت، اثر معنیداری بر ماده خشک مرحله ساقه دهی، گلدهی، برداشت، ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﭘﯿﺘﻮل در ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﮐﺎﭘﯿﺘﻮل، ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ در زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ، وزن ﻫﺰار داﻧﻪ، وزن کاپیتول در بوته، عملکرد دانه، درصد پوکی و شاخص سطح برگ داشتند. اثر متقابل اکوتیپ در تاریخ کاشت در تمامی صفات مورد بررسی در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود، به نحوی که اکثر صفات مذکور در تمام ارقام مورد بررسی در تاریخ کاشت ششم (10 فروردین) نسبت به تاریخ کاشت اول کاهش معنی داری داشتند. همچنین نتایج مقایسه میانگین حاکی از آن است که بیشترین میزان ماده خشک مرحله ساقه دهی، گلدهی، برداشت، عملکرد دانه، ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﭘﯿﺘﻮل در ﺑﻮﺗﻪ، ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ در زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و وزن کاپیتول در بوته مربوط به اکوتیپ ملاثانی است و بیشترین میزان ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﮐﺎﭘﯿﺘﻮل و وزن ﻫﺰار داﻧﻪ مربوط به تاریخ کاشت اول و اکوتیپ ساری است و بیشترین شاخص سطح برگ مربوط به تاریخ کاشت دوم و اکوتیپ ساری می باشد و بیشترین درصد پوکی مربوط به تاریخ کاشت دوم و اکوتیپ ملاثانی است. در مجموع، پژوهش حاضر نشان داد که تاریخ کاشت 10 آبان و اکوتیپ ساری به ترتیب به عنوان بهترین تاریخ کاشت و اکوتیپ برای منطقه جیرفت و مناطق آب و هوایی مشابه آن می تواند باشد.