جواد طایی

زوفا (Hyssopus officinalis) یکی از مهم ترین گیاهان دارویی بومی ایران است. توسعه سطح زیرکشت این گیاه مستلزم بررسی متغیرهای تولید، تخمین تاریخ کاشت مناسب، پیش بینی عملکرد و تحلیل عوامل محیطی موٌثر بر آن می باشد. امروزه مدل های شبیه سازی رشد و نمو به عنوان ابزاری پیشرفته برای درک و تحلیل تأثیر فراسنجه های گیاه، خاک و اتمسفر برای رشد و نمو گیاهان به کار گرفته می شوند. لذا این پژوهش به منظور بررسی امکان تحلیل متغیرهای تولید و پیش بینی تاریخ کاشت زوفا با مدل AEZ انجام شده است. پایگاه دادههای ورودی مدل شامل داده های آب وهوا (تابش خورشیدی، دمای کمینه، دمای بیشینه و بارندگی)، داده های گیاه (مراحل پدیدشناختی و عملکرد زیست توده) و داده های خاک (ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک) هستند. داده های گیاهی از آزمایش مزرعه برداشت شد، برای این منظور آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تاریخ کاشت و سه تکرار در سال زراعی 97-1396 اجرا شد. فاکتور اصلی سطوح مختلف کود نیتروژن شامل صفر، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار و فاکتور فرعی تاریخ های مختلف کاشت به فاصله 30 روزه از 25 مهرماه تا 25 اسفندماه در نظر گرفته شد. میزان تولید زیست توده در طی دوره رشد و نمو گیاه اندازه گیری شد. همچنین از داده های دو سال آزمایش تاریخ کاشت های گیاه در سال های قبل نیز برای ارزیابی مدل استفاده شد. مراحل مختلف فنولوژیک رشد گیاه نیز (زمان های سبزشدن، گلدهی و برداشت) با مشاهدات عینی در مزرعه ثبت شد. نتایج آزمایش مزرعه نشان داد اثر متقابل کود نیتروژن و تاریخ کاشت بر تغییرات طول سرشاخه گلدار، وزن سرشاخه گلدار، ارتفاع بوته، وزن تک بوته، عملکرد زیست توده زوفا، عملکرد اسانس سرشاخه و عملکرد اسانس کل معنی دار بود. بر اساس این نتایج با تأخیر در کاشت میزان عملکرد زیست توده کاهش یافت، به طوری که تاریخ کاشت 25 آبان ماه نسبت به تاریخ کاشت 25 مهرماه 6/7 درصد کاهش عملکرد داشت و این کاهش عملکرد در تاریخ های 25 آذرماه، 25 دی ماه، 25 بهمن ماه و 25 اسفندماه به ترتیب معادل 7/13، 9/56، 4/55 و 2/23 درصد بود. بیشترین عملکرد زیست توده در سطح 150 کیلوگرم کود نیتروژن به دست آمد که اختلاف معنی داری با سایر سطوح نشان داد. به طورکلی بیشترین مقدار عملکرد زیست توده و عملکرد اسانس کل زوفا در تاریخ کاشت 25 مهرماه و 25 آبان