سمیه نقوی

مقدمه و هدف: بخش کشاورزی یکی از بخشهای مهم اقتصاد ایران است. کمبود برخی از نهادههای مهم مانند آب و آلودگیهای زیست محیطی از مشکالت عمده این بخش در زمینه افزایش تولید میباشند. لذا، افزایش تولید و پایداری یکی از اهداف مهم کشور در بخش کشاورزی است. افزایش کارایی یکی از بهترین راههای افزایش تولید، سودآوری و پایداری تولید در بنگاههای اقتصادی بهشمار میآید. در این مطالعه با توجه به نقش واحدهای صنعتی شیری در تولید شیر و امنیت غذایی، به محاسبه کارایی و رتبهبندی معیارهای تابآوری و کارایی گاوداریهای صنعتی شیری شهر کرمان پرداخته شده است. مواد و روشها: کارایی با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها )DEA )و جمعآوری 64 پرسشنامه از گاوداریهای صنعتی شیری در سال 1611 محاسبه شد. بهمنظور رتبهبندی معیارهای تابآوری و کارایی از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی )AHP )استفاده شد. بدین منظور 15 پرسشنامه مقایسه زوجی با استفاده از نظر متخصصان تکمیل شد. یافتهها: نتایج رتبهبندی معیارها نشان داد که معیار اقتصادی با وزن 5/4 دارای بیشترین اهمیت از نظر متخصصان است. معیار تابآوری با وزن 245/4، معیار زیست محیطی با وزن 101/4 و معیار اجتماعی با وزن 107/4 بهترتیب رتبههای دوم تا چهارم اهمیت را به خود اختصاص دادهاند. حداکثر سود از میان زیر معیارهای اقتصادی دارای بیشترین ارجحیت از نظر متخصصان بوده است. مخارج نیروی کار از میان زیر معیارهای اجتماعی دارای باالترین اهمیت از نظر متخصصان میباشد. میزان مصرف آب از میان زیرمعیارهای زیست محیطی باالترین رتبه را از نظر متخصصان کسب کرده است. بهرهوری از میان زیر معیارهای تابآوری باالترین اهمیت را از نظر متخصصان داشته است. بر اساس نتایج بهدست آمده، حداکثرکردن سود، حداقلکردن هزینه جیره غذایی دام و بهره وری از بین 11 زیرمعیار در نظر گرفته شده بهترتیب بیشترین اولویت را از نظر متخصصان دارند. نتایج محاسبه کارایی نشان داد که در بازه 4 تا 24 ،هیچ واحدی وجود ندارد. 6 واحد در بازه 24 تا 04 ،1 واحد در بازه 04 تا 34 ،5 واحد در بازه 34 تا 14 و 16 واحد در بازه 14 تا 144 قرار گرفتند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج بهدست آمده میتوان با افزایش کارایی، میزان تولید شیر و سودآوری گاوداریهای صنعتی شیری را در شهر کرمان افزایش داد. برای این منظور میتوان واحدهای کارا را الگوی واحدهای غیرکارا قرار داد و با تغییر مدیریت و نحوه بهکارگیری منابع، کارایی واحدها را افزایش داد.