رضا صحت منش

تمرین های نظامی و جنگاوری از فعالیت های نخستین و اصلی شاهان و شاهزادگان در طول تاریخ تا آغاز عصر مدرن بود. در دوران هر سلسله تاریخی معمولا چند جنگ رخ داده است. صفویان به عنوان طولانی ترین سلسله ایران بعد از اسلام (1135-907 ق)، از عصر شیخ جنید تا عهدنامه صلح زهاب (1049هق) درگیر جنگ بودند. بنابراین انگیزه های جنگ طلبی شاهان صفوی در طی این عصر مسئله اصلی پژوهش است. پژوهش پیش رو با مطالعه سیره جنگی شاهان صفوی، قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که: شیوخ و شاهان صفوی با چه انگیزه هایی به جنگ طلبی و غازی گری روی آوردند؟ داده های پژوهش با ابزار تاریخی از منابع اصلی تاریخ عصر صفویه و نیز از سفرنامه های خارجی فراهم آمد و با روش تحلیلی به بحث گذاشته شد. سیره جنگی پادشاهان عصر صفوی نشان داد که افتخارآفرینی، به نمایش گذاشتن توان فردی، کسب اعتبار و مشروعیت، از انگیزه های اصلی شاهان صفوی برای جنگ با رقبا بود. همجنین، از طریق جنگ، قدرت، جلال و شکوه خود را به نمایش می گذاشتند. شاهان جنگاوِر صفوی با تربیت و مشقِ جنگی قزلباشان، رویارویی با ازبکان و عثمانی ها را امکان پذیر نمودند. پادشاهان فاتح معمولا با اقبال عمومی مواجه بودند و بحران های سیاسی اجتماعی در عصر شاهان جنگاور یا پا نگرفت یا با قدرت شاه مختومه شد. اما فقدان شاه جنگاور بحران زا بود و بخصوص دربار را وارد چرخه مسائل سیاسی کشور نمود. در چنین شرایطی شخصیت مستقل، مشروعیت و اعتبار شاه از بین رفت و نزدیکانش بر او مسلط شدند.