رضا صحت منش

جیرفت خاستگاه تمدن حوزه هلیلرود در پیش از تاریخ است و فرهنگ کهن آن ذیل حوزه فرهنگی هلیلرود مورد بررسی قرار گرفته است. جیرفت همچنین، از شهرهای مهم شرق عالم اسلامی بود. پژوهشهای بسیاری نیز پیرامون موقعیت سیاسی و بازرگانی آن در دوران اسلامی انجام شده اما به روند گذار آن از دوره باستان به عهد اسلامی کمتر توجه شده است. بنابراین هدف پژوهش پیش رو نشان دادن روند اسلامی شدن شهر جیرفت است. پژوهش حاضر موضوع محور است، دادههای اصلی با رجوع به منابع جغرافیایی و منابع دست اول تاریخ محلی کرمان و نیز تحقیقات جدید فراهم آمد و با روش تحلیلی به بحث گذاشته شد. نتایج پژوهش حاکی است که گذر از عهد باستان به دوران اسلامی روندی تدریجی و کند داشت. این روند به دلیل وجود ادیان و فرقههای متعارضی بود که در منطقه جیرفت وجود داشت. در میان آنان، پیروان دیانت زرتشتی به مدت دو قرن بعد از اسلام در جیرفت پناه گرفته بودند. فرقههای مخالف و معارض خلفای اموی و عباسی، از جمله خوارج و اسماعیلیان نیز در منطقه جیرفت پیروانی داشتند. ترکیب متعارض ادیان و فرقههای گوناگون نیز ناشی از موقعیت جغرافیایی و اقلیمی جیرفت و فاصله بسیار آن با مرکز خلافت اسلامی بود. چنین شرایطی به ادیان و فرقههای مختلف امکان - داد تا مدتها بعد از ورود اسلام به این منطقه، به حیات خود ادامه دهند.