رضا صحت منش

فرش بافی مهم ترین صنعت کرمان در اواخر دوره ی قاجار بود. این صنعت بیشترین نیروی کار را جذب کرد و بالاترین رقم صادرات کرمان را به خود اختصاص داد. عوامل متعددی در رونق فرش بافی کرمان موثر بودند. موثرترین عامل در رشد صنعت فرش بافی تقاضا و سرمایه گذاری خارجی بود. در پژوهش پیش رو با مراجعه به اسناد و منابع اصلی تاریخی، فرش بافی کرمان با ابزار تاریخی و روش توصیفی– تحلیلی به بحث گذاشته شده و در صدد است به این پرسش پاسخ دهد: چه ارتباطی میان نظام سرمایه داری و بازار جهانی با صنعت فرش بافی کرمان در دوره ی قاجار برقرار بود؟ یافته های پژوهش نشان داد که رشد فرش بافی ناشی از نوعی نظام تقسیم کار جهانی بود و بر اساس آن ایران در حاشیه ی نظام بازار جهانی قرار گرفت. تمرکز بر فرش بافی تا حدودی موجب رکود سایر صنایع شد و نیروی کار سایر صنایع جذب فرش بافی شدند. بنابراین فرش بافی در صدر صنایع ایران و کرمان قرار گرفت. میزان تجارت فرش کرمان در سال 1907-1906م/1325-1324ق، 21/53 درصد کل رقم صادرات کرمان را به خود اختصاص داد. این رقم در سال 1910-1909م/1328-1327ق به بیش از 5/99 درصد از رقم کل صادرات کرمان افزایش یافت. در سال منتهی به جنگ جهانی اول 1914-1913م/1332-1331ق صادرات فرش و شال کرمان به اروپا و امریکا از طریق بندرعباس 78/97 درصد صادرات کرمان بود.