مرتضی مختاری

تحقیق حاضر به منظور مقایسه عملکرد مدل های چندمتغیره استاندارد و مدل های معادلات ساختاری برای تخمین پارامترهای ژنتیکی صفات رشد، منحنی رشد و تولیدمثلی در گوسفند بلوچی، ایران بلک و آرمان انجام شد. داده های بلوچی مربوط به رکورد 10962 بره در 23 سال (1363 تا 1385)، داده های ایران بلک مربوط به رکورد 5339 رأس بره در 25 سال (1362 تا 1386) و داده های آرمان مربوط به رکورد 2194 بره طی مدت 13 سال (1377 تا 1387) در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند عباس آباد استان خراسان رضوی واقع در شمال شرق ایران جمع آوری شد. صفات رشد مورد مطالعه شامل وزن بدن هنگام تولّد (BW)، از شیرگیری (WW)، شش ماهگی(6MW)، نه ماهگی(9MW) و یکسالگی(YW)، صفات منحنی رشد شامل پارامترهایA(وزن بلوغ)،b (نرخ رشد از تولّد تا بلوغ) و K (نرخ بلوغ) و صفات تولیدمثلی شامل مجموع تعداد بره متولّد شده در طول عمر میش (TLSB)، مجموع تعداد بره شیرگیری شده در طول عمر میش (TLSW)، مجموع وزن بره های متولّدشده در طول عمر میش (TLWB) و مجموع وزن بره های شیرگیری شده در طول عمر میش (TLWW) بودند. در صفات رشد، پس از بررسی نقش اثرات مادری بر هر کدام از صفات و تعیین مدل مناسب برای هر صفت، سه مدل استاندارد (SMM)، بازگشتی بر اساس توالی زمانی (TRM) و کاملاً بازگشتی (FRM) با رویکرد بیزی و تعداد 200000 نمونه گیبس برازش شدند و 20000 نمونه اول به عنوان دورهای سوخته با فواصل 20 نمونه در نظر گرفته شدند. نکویی برازش سه مدل حیوانی چندمتغیره شامل مدل های SMM،FRM و TRM با استفاده از دو معیار آماری شامل میانگین مربعات خطا (MSE) و ضریب همبستگی پیرسون بین رکوردهای مشاهده شده و برآوردشده (r(y,𝑦̂)) مورد ارزیابی قرار گرفت. در صفات رشد، TRM بهتر از SMM وFRM عمل کرد. کمترین MSE و بیشترین r(y,𝑦̂) تحت TRM یافت شد. در صفات منحنی رشد و تولیدمثلی،FRM بهتر از SMM و TRM عمل کرد. تمام میانگین های پسین ضرایب ساختاری از نظر آماری معنی دار بودند. ضرایب همبستگی رتبه ای اسپیرمن بین ارزش های اصلاحی برآوردشده برای همه صفات نیز در همه حیوانات، 50% دارای رتبه برتر، 10% دارای رتبه برتر و 1% دارای رتبه برتر محاسبه شد. مقایسه این همبستگی ها بین میانگین های پسین ارزش های اصلاحی برآوردشده افراد برای صفات تحت سه مدل SMM،FRM و TRM نشان داد که در نظر گرفتن روابط علّی بین این صفات می تواند منجر به تغییر معنی دار رتبه بندی حیوانات با توجه به ارزش های اصلاحی برآوردشده شود و نشان می دهد که TRM برای صفات رشد و FRM برای صفات منحنی رشد و تولیدمثلی نسبت به SMM برای تخمین پارامترهای ژنتیکی و ارزش های اصلاحی مزیت بیشتری دارند. برآوردهای وراثت پذیری مستقیم، وراثت پذیری مادری و نسبت واریانس های محیط دائمی یا موقت مادری به واریانس فنوتیپی، حاکی از آن است که صفات مورد مطالعه عمدتاً توسط اثرات ژنتیکی و محیطی غیرافزایشی کنترل می شوند. تفاوت بین همبستگی های ژنتیکی مستقیم، فنوتیپی، ژنتیکی مادری، محیط دائمی/موقت مادری و باقیمانده در بین صفات مورد مطالعه تحت سه مدل SMM، TRM و FRMحاکی از آن است که نادیده گرفتن روابط علّی بین صفات مورد مطالعه ممکن است باعث تعابیر متفاوتی از همبستگی های مربوطه شود. در نتیجه، در نظر گرفتن روابط علّی بین صفات مورد مطالعه ممکن است تأثیرات حیاتی بر پیش بینی دقیق ارزش های اصلاحی و در نتیجه رتبه بندی دقیق حیوانات بر اساس ارزش های اصلاحی تخمینی آنها داشته باشد.