مهدی دهرامی

هدف این مقاله نشان دادن ویژگی های عنوان منظومه های فارسی است، که با روش تحلیل محتوا و با تأکید بر منظومه های فارسی تا قرن هشتم، با بررسی نزدیک به صد اثر، عنوان آنها را از دیدگاه های مختلفی همچون معیار نام گذاری، حوزة اخذ عنوان، تناسب با محتوا، تفاوت عنوان در انواع مختلف ادبی، دلایل رواج چندعنوانی، کاربرد صنایع بدیعی و بیانی در عنوان، و مباحثی از این دست، مورد بررسی قرار گرفته است. مواردی چون شخصیت های داستانی اثر، تقلید و استقبال از آثار دیگر، نتیجة غایی و اخلاقی اثر، نوع ادبی، موضوع وصفی اثر، نام سراینده یا فردی که اثر به او تقدیم شده، الهام از خداوند، خلاقیت های ذوقی و ادبی و استفاده از کلمات اولیه منظومه از معیارهای نام گذاری اثر بوده است. وجود معیارهای مختلف موجب شده، گاهی یک اثر چندین عنوان مختلف داشته باشد و مشکلاتی را برای شناخت آثار شاعران به وجود آورد. اگرچه برخی از شاعران در مقدمه یا بخش های دیگر اثر خود، به دلایل انتخاب عنوان اشاره کرده اند، باز عنوان برخی منظومه ها را دیگران برگزیده اند. از میان انواع ادبی در منظومه های غنایی و حماسی از آنجا که در اکثر موارد، براساس شخصیت یا شخصیت های اصلی عنوان گذاری انجام می شده، معیار دقیق تر و ثابت تری وجود داشته است.