مهدی دهقانی

در عصر آشوب های سیاسی پس از سقوط حکومت صفویه، به سبب ضدیت افغان ها و نادرشاه افشار با نقش آفرینی موثر عالمان برجسته، بسیاری از آنان قتل عام یا به کشورهای همسایه تبعید شدند ولی آنان همچنان پیوندهای آموزشی و اجتماعی خود را حفظ نمودند. بر این مبنا، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: عالمان در دوره فترت افغان و پادشاهی افشاریه چه نقش و جایگاهی داشتند؟ چنین به نظر می رسد که آشوب های جامعه ایران تاثیر دوگانه ای بر قشر عالمان داشت: از یکسو به ضعف وجهه آموزشی و بنیه مالی آنان انجامید و از سوی دیگر به سبب مشارکت عالمان در مذاکرات سیاسی- مذهبی، موجب نقش آفرینی فعالشان گردید. پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی پس از توصیف و طبقه بندی جنبه های گوناگون وضعیت اجتماعی عالمان به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تاثیرات مختلف آن بررسی می شود.