فرشاد سلیمانی ساردو

پوشش گیاهی، نخستین و مهم­ترین تولید­کننده هر اکوسیستم است و عوامل متعدد آن را منعکس می­کند؛ بنابراین، با مطالعه رابطه تغییرات آن با سایر عوامل نظیر پدیده گرد و غبار می­توان به اثر متقابل این عوامل پی برد. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر پوشش گیاهی و ارتباط آن با وقوع عمق نوری هواویزهای (AOD) ناشی از وقایع گردوغبار در استان هرمزگان، طی دوره مطالعه 2000 تا 2020 با استفاده از شاخص پوشش گیاهی NDVI، SAVI و متغیر اقلیمی است. ابتدا با کدنویسی در محیط موتور گوگل اِرث (GEE)، تصویر ماهواره­ای از محصولات گردوغبار MODIS استخراج و ضمن تهیه سری زمانی AOD، میانگین حداکثر گردوغبار ماهیانه در یک بازه زمانی بیست ساله استخراج شد. تصاویر شاخص های پوشش گیاهیNDVI و SAVI متناسب با دوره نیز از ماهواره لندست 5 ، 7 و 8 استخراج شد. همچنین محصولات اقلیم و بیلان آب ماهانه شامل تبخیر و تعرق مرجع (پنمن ـ مانتیث) و واقعی، رطوبت خاک، سرعت باد (در ارتفاع ده متری)، شاخص خشکسالی پالمر، کمترین و بیشترین دمای هوا و میزان بارش در محیط موتور گوگل اِرث فراخوانی شد. سپس روابط همبستگی بین شاخص های پوشش گیاهی و متغیرهای اقلیمی با شاخص AOD محاسبه شد. نتایج حاصل از خروجی تحلیل همبستگی نشان داد که بین شاخص گردوغبار AOD و پوشش گیاهی ارتباط معنی­داری وجود دارد. این ارتباط به ویژه در سال هایی که میزان گردوغبار افزایش یافته، معنی دار بوده­است. همچنین نتایج نشان داد که شاخص NDVI در استان هرمزگان، همبستگی بالایی نسبت به شاخص SAVI با شاخص AOD دارد و بیشترین ضریب تعیین (R2) به ترتیب مربوط به سال­های 2004، 2015 ،2018، 2009 و 2006 بوده­است. میزان ارتباط پوشش گیاهی با شاخص گرد و غبار در سال 2004 با 85 درصد، بیشترین ارتباط و در سال های 2015، 2018، 2009 و 2006 به ترتیب 57، 56، 53 و 50 درصد بوده­است. همچنین در بررسی همبستگی متغیر های اقلیمی با شاخص AOD، به ترتیب متغیرهای دمای حداقل، تبخیر و تعرق، سرعت باد و بارش، بیش از سایر متغیرهای اقلیمی در بروز حداکثر گرد و غبار ماهیانه استان هرمزگان نقش داشته­اند. وضعیت پوشش گیاهی سطحی با مقدار AOD نیز ارتباط معنی داری داشت و با کاهش پوشش گیاهی، مقدارAOD افزایش یافت. در مناطقی از استان که پوشش گیاهی در آن تنک و بایر است، نسبت به سایر بخش های استان AOD بیشتری وجود دارد.