نصیر اسکندری

دشت رودبار و ارتفاعات پیرامون آن در جنوب شرق ایران از دیرباز بواسطة اقلیم مناسب دارای قابلیت های فراوان جهت استقرار جمعیت های انسانی بوده است. بررسی های باستان شناسی دشت رودبار و مناطق کوهستانی پیرامون که بخش مهمی از پژوهش های باستان شناسی حوزة فرهنگی هلیل رود را شامل می شود باهدف آگاهی از وضعیت استقرارهای منطقه در طول دوره های مختلف، پی بردن به روابط و برهم کنش های ساکنان این منطقه با مناطق هم جوار و سایر بخش های حوزة هلیل رود و مشخص کردن الگوی استقرار و نحوة پراکنش محوطه های باستانی در طی دوره های مختلف انجام شده است. این بررسی ها در محدوده ای به وسعت بیش از 6000 کیلومترمربع صورت گرفته و حاصل آن شناسایی 279 محوطه مربوط به دوره های مختلف است؛ از این میان 95 محوطه دربردارندة آثار دورة پیش ازتاریخی، 145 محوطه دورة تاریخی و 50 محوطه دورة اسلامی است. بر اساس بررسیهای انجام شده قدمت کهن ترین استقرارهای شناسایی شده در حوزة رودبار جنوب به دورة مس سنگی می رسد، شناسایی محوطه هایی از دوره های مفرغ، تاریخی و اسلامی، نشان دهندة توالی استقرارها در این منطقه است. الگوی استقراری محوطه ها که در کناره های هلیل رود، دامنه ها و مناطق کوهپایه ای و میانکوهی شکل گرفته اند بیشتر الگویی خوشه ای را نشان می دهد؛ با توجه به شواهد موجود ازجمله موقعیت مکانی، وسعت، میزان و تراکم آثار سطحی محوطه ها می توان آن ها را به استقرارهای دائم یا موقت نسبت داد. این مقاله تلاش می کند ضمن معرفی استقرارهای دوران مختلف، چشم اندازی کلی از گذشتة این منطقه در ادوار گوناگون ارائه کند.