زهره ابراهیمی خوسفی

ذرات گردوغبار برخاسته از منابع داخلی و خارجی اثرات نامطلوبی بر سلامت عموم و محیط زیست دارند. با توجه به نامشخص بودن سهم منابع ذکرشده در تولید گردوغبار، بررسی این موضوع در مناطق مختلف ایران حائز اهمیت زیادی است. علاوه بر این، تحلیل تغییرات مکانی و زمانی رویدادهای با منشأهای مختلف می تواند گام مؤثری در جهت شناسایی مناطق حساس تر به پدیده فرسایش بادی و کاهش خطرات ناشی از وقوع آن در مناطق تحت تأثیر باشد. مطالعه حاضر با در نظر گرفتن موضوعات ذکرشده به عنوان اهداف اصلی انجام شد. بدین منظور از آمار پدیده گردوغبار با منشأ داخلی (کدهای 7 تا 9، 98 و 30 تا 35) و خارجی (کد 06) ثبت شده در 11 ایستگاه همدید استان کرمان در بازه زمانی مشترک 2002-2020 استفاده شد. پس از محاسبه فراوانی رویدادها، سهم منابع داخلی و خارجی تولید گردوغبار در مناطق مختلف استان کرمان مشخص شد. با استفاده از نقشه پهنه بندی شده فراوانی وقوع هر رویداد و آزمون من-کندال به ترتیب تغییرات مکانی و زمانی آن ها تحلیل شد. نتایج نشان داد که در سه شهرستان جیرفت، انار و سیرجان سهم رویدادهای با منشأ خارج ایستگاهی بیشتر از سایر مناطق استان و به ترتیب حدود 80%، 8/53% و 2/53% بوده است. سهم رویدادهای با منشأ داخلی در شهربابک، رفسنجان، شهداد و بافت بیش از 73% و در زرند، کرمان، بم و کهنوج بیش از 52% بوده است. به طور متوسط سهم رویدادهای داخلی و خارجی در استان کرمان به ترتیب 6/60% و 4/39% برآورد گردید. الگوی پراکنش مکانی گردوغبارها نشان داد که بم و جیرفت به عنوان حساس ترین مناطق به فرسایش بادی در سال های گذشته بوده اند. در دوره زمانی موردمطالعه، روند تغییرات رویدادهای با منشأ داخل و خارج ایستگاه در شهداد و زرند، افزایشی معنی دار بوده است. روند افزایشی معنی دار رویدادهای با منشأ داخلی در کهنوج، رفسنجان و انار و روند افزایشی گردوغبارهای با منشأ خارج ایستگاه در سیرجان نیز مشاهده شد (Z>+1.96).