زهره ابراهیمی خوسفی

تپه های ماسهای از مهمترین و حساسترین لندفرمهای حساس به فرسایش بادی میباشند که میزان فعالیت آنها بسته به شدت تأثیر عوامل متعدد اقلیمی و زمینی، متفاوت است. پایش بلندمدت این عوامل به همراه وضعیت تحرکپذیری ماسه های روان در مناطق مختلف میتواند اثر قابل توجهی بر کاهش اثرات نامطلوب آنها داشته باشد. یکی از مناطق حساس به پدیدهی فرسایش بادی در شمال غرب ایران، تپههای ماسهای اطراف شهرستان منجیل است که به عنوان منطقهی مطالعاتی در پژوهش حاضر موردتوجه قرار گرفته است. اهداف اصلی این مطالعه، بررسی تأثیر شرایط اقلیمی بر میزان تحرکپذیری ماسه های روان این منطقه و نیز پیش بینی اثرات تغییر احتمالی عوامل اقلیمی بر تحرک پذیری ماسه های روان شهرستان منجیل است. بدین منظور از داده های ساعتی مربوط به عناصر اقلیمی و رویدادهای گردوغبار استفاده گردید. نتایج نشان داد که در بازه ی زمانی 2016-1994 سیر تغییرات روزهای غبارآلود و شاخص تحرک پذیری ماسه های روان در این منطقه، نزولی و ارتباط بین آنها مثبت و معنی دار بوده است. در سالهای 1995 تا 1999 و 2006 و 2008 نیز شهرستان منجیل در خطر بیابانزایی بسیار شدید قرار داشته و با گذشت زمان از شدت آن کاسته شده است. همچنین نتایج نشان داد که در مقیاس ساالنه، بیش از 90 درصد بادهای محلی با سرعتی بیش از 11 متر بر ثانیه و با جهت غالب شمالی در منطقه ی مطالعاتی جریان داشتهاند. بر اساس نتایج تحلیل حساسیت مشخص شد که اگر در آینده، فراوانی بادهای فرسایش زا و یا میزان تبخیر و تعرق پتانسیل به اندازه ی حداقل 10 درصد کاهش یابد، مقدار شاخص لنکستر از 9/241 به 6/194 کاهش خواهد یافت و وضعیت کامالً فعال آنها به وضعیت پایدارتری خواهد رسید. همچنین پیش بینی میشود اگر این دو پارامتر اقلیمی بهطور همزمان به میزان 30 درصد کاهش یابند، تپهها همچنان فعال خواهند بود؛ مگر آنکه این عوامل به طور همزمان به 40 درصد تقلیل یابند