زهره ابراهیمی خوسفی

تاالب گاوخونی در دهة اخیر تغییرات قابل مالحظهای در وضعیت فیزیکی سطوح خشک و آبدار خود داشتهاست. هدف پژوهش حاضر بررسی روند این تغییرات در چند دهه گذشته و نقش احتمالی سطوح خشکیدگی در تشدید پدیده گردوغبار منطقه پیرامونی آن است. به این منظور ابتدا تغییرات سطح آبدار و خشک تاالب در دورة زمانی 1398-1365 ،از طریق تصاویر ماهوارهای لندست5 ، 7 و 8 برای هر ماه از سالهای مطالعه تعیین شد. سپس تعداد روزهای دارای پدیدة گرد و غبار در ایستگاههای همدیدی پیرامون محدودة مطالعاتی محاسبه شد. نتایج نشان داد در سال آبی 1373-1372 بالغ بر 89 درصد سطح تاالب آب دار بوده و پس از آن روند افزایشی خشک شدن تاالب ادامه داشته است؛ بهطوری که در سال آبی 1392-1391 سطح آبدار تاالب به کمتر از 10 درصد رسیده است. از سال مذکور تا سال 1398-1397 سطح تاالب کامل خشک بوده است. بررسی شاخص حرکت تپههای ماسهای )لنکستر( در حاشیه تاالب گاوخونی و سطح خشک تاالب نشان داد که رابطه معنیداری بین این دو وجود ندارد، ولی تپههای ماسهای در دوره مورد بررسی تقریبا فعال بودهاند. تحلیل همبستگی روزهای گرد و غبار ساالنه و فصلی با خشکیدگی همزمان تاالب در بیشتر ایستگاهها رابطة معنیداری نشان نداد. این رابطه برای ایستگاه اصفهان در فصل بهار و تابستان در سطح 1 %و در فصل پاییز در سطح 5 %معنیدار شد، اما بهدلیل همجهت نبودن گلتوفانها از طرف تاالب بهسمت اصفهان رابطه مذکور قابل پذیرش نبود. برای فصل تابستان ایستگاه شهرضا و فصل پاییز ایستگاه عقدا این رابطه در سطح 5 %معنیدار شد. با توجه به هم جهت بودن توفان های گرد و غبار از طرف تاالب به سمت این دو ناحیه در دو فصل مذکور، روند افزایشی تولید گرد و غبار در این دو منطقه و در دو فصل مورد اشاره، می تواند متاثر از سطوح خشکیده تاالب در سال های اخیر باشد.