یوسف اصغری بایقوت

اشعار خاقانی – که یکی از ذخایر عظیم ادبی است- به دلیل اشتمال بر علوم مختلف و سبک خاص شاعر، غریب و نامأنوس می نماید از این روی از قدیم الایام کسانی بر شرح و تبیین اشعار خاقانی همت گماشته گاهی بخشی از اشعار، گاهی ابیات دشوار آن و گاهی از زاویه های مختلف و به صورت موضوعی دیوان وی را بررسیده اند. بخشی از اشعار خاقانی به عربی است که نسبت به اشعار فارسی وی به مراتب دشوار تر و آشفته تر می باشد و از آنجا که همت محققان مصروف اشعار فارسی خاقانی شده این بخش از دیده آنان مغفول و مهجور مانده است. حتی گویی طاقت مصحّحان دیوان خاقانی نیز در این وادی طاق شده و جز اذعان به سنگلاخی و ناهمواری آن، راهی برای روندگان این مسیر هموار نکرده اند. در این سطور نخستین بار ابیات عربی خاقانی- که بالغ بر 500 بیت می باشد-به صورت جدی و بر اساس چهار نسخه خطی و سه نسخه چاپی تصحیح شده است. پژوهش نشان می دهد نسخه خطی (مج1) نسبت به دیگر نُسَج خطی خاقانی از اعتبار و اصالت بیشتری برخودار می باشد. از این روی در تصحیح خود نسخه مذکور را نسخه اساس قرار داده و ضبط های مغلوط آن را با استمداد از دیگر نسخ به اصلاح در آوردیم.در مواردی که بیتی غلطی مسلم می نمود و از روی نسخه ها صورت صحیح آن، حاصل نمی شد، از تصحیح انتقادی و بعضاً التقاطی مدد جسته ایم. این پژوهش دارای سه فصل است که در فصل نخست به کلیاتی نظیر: مقدمه، ضرورت تحقیق و شیوه کار و ... پرداخته ایم. فصل دوم را به متنِ اشعار مصحّح اختصاص داده و علاوه بر ضبط وگزینش صورت نهایی ابیات مصحّح، مراجع و چگونگی این گزینش را نیز در پاورقی نشان داده ایم. از آنجا که اغلب اشعار عربی خاقانی مبهم و دریافت معنی آنها دشوار و لازم به تبیین بود از این روی در فصل سوم با استمداد از منابع مختلف و دیگر آثار خاقانی تک تک ابیات مصحّح شرح و تفسیر شده است.