یوسف اصغری بایقوت

عقلاء مجانین عدّه ای از هوشیاران و برجستگان تاریخ تصوف و زهد بوده که در عین هوشیاری خود را به دیوانگی می زده اند و این نوع احوال و رفتار ایشان سبب می شده تا مردم آنها را مجنون و دیوانه پندارند. در لابلای متون ادبی و عرفانی قصه این فرزانگان دیوانه را می توان مشاهده کرد. در تاریخ تمدن اسلامی نیز کتابهای زیادی در این باب نوشته شده است، اما کتابی که به صورت مستقل و با این عنوان نوشته شده باشد ظاهراً همین کتاب«عقلاء المجانین»است که در قرن چهارم هجری قمری توسط ابوالقاسم حسن بن محمد بن حبیب نیشابوری تدوین یافته و خوشبختانه به دور از گزند حوادث و تاراج زمانه به دست ما رسیده است. اهمیت این کتاب بر محققان و اهل فن پوشیده نیست، اما تدوین آن به زبان عربی سبب شده این اثر ارزشمند در میان عموم دانش آموختگان همچنان ناشناخته بماند. از این روی نویسنده این سطور بر آن شد که از طریق ترجمه و تشریح این کتاب به زبان فارسی آن را از مهجوریت رهایی بخشد و منبعِ معتنابهی را در اختیار دانشجویان و پژوهشگران قرار بدهد. در ترجمه این کتاب سعی بر آن بوده که عبارتی بدون ترجمه رها نشود و از ترجمه مفهومی نیز خوداری شود و در عین حال صرفِ ترجمۀ تحت اللفظی محسوب نگردد. کتاب قریب به دو هزار بیت عربی دارد که به طور کامل اعراب گذاری گردیده و همراه با ترجمه صورت عربی آنها نیز ذکر شده است. برای تعدیل حجم پژوهش و تقلیل ملالت خوانندگان از ذکر همه سلسله اسناد صرف نظر شد و تنها به ذکر راوی اصلی بسنده گردید.