یوسف اصغری بایقوت

قرآن مجید، کتاب آسمانی و اعتقادی مسلمانان، همواره در آثار ادبا و عرفا به صورت های مختلف بازتاب یافته است. ابوسعید ابوالخیر یکی از عارفان نامی قرن پنجم نیز بیشترین بهره را به انحای مختلف از قرآن برده است. پژوهش حاضر ضمن تبیین دو مفهوم «قرآن فهمی» و «قرآن زیستی» ابوسعید ابوالخیر، در پی پاسخ بدین سؤال است که: قرآن و مفاهیم آن چگونه در اقوال و احوال ابوسعید تجلّی یافته و چه تأثیری در مشرب فکری و رفتاری وی داشته است؟ از مطالعه اسرارالتوحید در می یابیم که علم و معرفت ابوسعید به قرآن فراتر از سواد و بیاض آن بوده است، او به جای ظاهر قرآن، به درک و فهم مفاهیم و معانی باطنی آن همّت نهاده و و در این زمینه به توفیقاتی دست یافته است، این سطح از دانش قرآنی وی به صورت های مختلفی چون: تفسیر و تأویل و تعابیر لطیف در سخنانش تجلّی یافته است. قرآن زیستی، حکایت از تأثیر عمیق قرآن در رفتار و احوال ابوسعید دارد، بر این اساس ابوسعید قرآن را نه تنها برای خواندن و دانستن، بلکه برای زیستن آموخته است، از سویی توجه ویژۀ ابوسعید به آیات رحمت، تأثیر مستقیمی بر مشرب عرفانی وی نهاده است؛ ترک غرور و منیّت، تساهل و تسامح، امید و رجا به بخشش خداوند و... از جلوه های قرآن زیستی ابوسعید در اسرارالتوحید است.