یوسف اصغری بایقوت

مولوی با اینکه از قافیه و قافیه اندیشی و عناصر شعری انتقاد کرده و قافیه و ضرورتهای شعری را مانع بیان افکار و معانی و مفاهیم متعالی می داند، با وجود این، از صناعات و فنون ادبی و شعری بهرۀ وافری برده است، جناس و انواع آن، یکی از مطلوب ترین آرایه ای است که مولوی در تمام آثار خود بدان توجه نموده است، بسامد انواع جناس به ویژه جناس مرکب- که در این پژوهش مورد نظر است- نشان می دهد مولوی علاوه بر توجه به جنبه های بلاغی و ادبی خصوصاً قافیه-اندیشی، در موارد زیادی از این آرایه برای بیان اندیشه و معانی مورد نظر بهره جُسته است، مولوی بیشتر اندیشۀ خود را از طریق: تأویل، تداعی معانی، تمثیل و تشبیه، تضاد و تقابل های دوگانه مطرح می کند، جناس به ویژه «جناس مرکب»، بدین جهت که در ضمن، این موارد مذکور را القا می کند، موجب اهتمام بیشتر مولوی قرار گرفته است. پژوهش حاضر نشان می دهد که توجه نکردن به این موضوع یا موجب برداشت های نادرست از برخی ابیات مثنوی می شود و یا مفاهیم و معانی ظریف نهفته در بطن ابیات مثنوی، همچنان مخفی می ماند.